Circulaire stappen in de cultuursector
Aerd de Boode - TivoliVredenburg
Voor Aerd de Boode viel het circulaire kwartje toen hij als cateraar per toeval meeluisterde tijdens een cradle-to-cradle congres. Hij besefte dat hij ook veel kon veel betekenen in zijn vakgebied. Toen hij weer ruim 200 van de 500 bereidde lunch porties moest weggooien vanwege no-shows wist hij het helemaal zeker: dit moet anders. Hij ging in de leer over circulariteit en maakte van TivoliVredenburg een van de duurzaamste locaties binnen de evenementenbranche.
Terug naar de schoolbanken
Aerd vertelt over de inzichten die hij kreeg nadat hij een studie over duurzaamheid oppakte. “Tijdens de Master Sustainability in Maastricht leerde ik dat duurzaamheid helemaal niet geitenwollensokken is. Het is een zakelijke propositie die beter is voor de consument en voor onszelf. Het geeft concurrentievoordeel als opdrachtnemer én is noodzakelijk voor de toekomstige en huidige generaties. Ik heb tijdens mijn studie onderzoek gedaan naar voedselverspilling in de congresbranche en heb nog steeds profijt van wat ik toen leerde: je moet het een bezoeker zo makkelijk mogelijk maken om gezondere en duurzamere keuzes te maken. Inzicht in eetpatronen van verschillende culturen en zorgvuldige inschattingen van het aantal verwachte bezoekers zijn cruciaal om goed in te kopen en voedselverspilling (en daarmee kosten!) te voorkomen.”
De maatschappelijke rol van TivoliVredenburg
“Je moet het een bezoeker zo makkelijk mogelijk maken om gezondere en duurzamere keuzes te maken. ”
Wat Aerd betreft is het belangrijk om bezoekers te inspireren en het goede voorbeeld te geven. “We hebben een voorbeeldfunctie en kunnen mensen verleiden om de juiste keuze te maken. Zo sporen we onze gasten aan om met de trein naar concerten te komen, geen kaartjes meer te printen en bekers naar de bar te brengen. Met name bij de jongere doelgroep zorgen we voor meer vegetarische opties in het aanbod tijdens een programma en in onze artiestenfoyer en het bedrijfsrestaurant. In de toekomst willen we onze gasten ook meer informeren over de stappen die wij en onze leveranciers achter de schermen zetten, zoals in de koffieketen waar we alleen nog maar duurzaam inkopen. Ons publiek wil zich kunnen identificeren met de plek waar ze naartoe gaan en daar trots op zijn. Tegelijkertijd willen we gasten niet continue en geforceerd confronteren met duurzaamheid: ze komen voor een avondje onbezorgd genieten.
“Onze medewerkers willen zich ook kunnen vereenzelvigen met hun werkplek en daar trots op zijn.”
Onze medewerkers willen zich ook kunnen vereenzelvigen met hun werkplek en daar trots op zijn. De jongere generatie kijkt - gelukkig! - veel kritischer naar wat we als organisatie doen, stelt veel vragen en gaat ook zelf op onderzoek uit om de antwoorden te verifiëren. Met greenwashing of te positieve verhalen kom je terecht niet weg. En ook bands komen steeds vaker met een green rider waarin ze duurzame opties vragen. Vanuit onze organisatie willen we andersom ook actiever duurzame keuzes aan bands aanbieden die nog niet zo’n duurzame bestellijst hebben.”
Op expeditie naar Zero Waste
Volgens Aerd was hun deelname aan de Zero Waste Expeditie een goede stimulans: een project van Rijkswaterstaat voor organisaties in de cultuursector gericht op afvalpreventie en afvalscheiding. Aerd: “We hebben op een middag letterlijk alle vuilniszakken stuk voor stuk uitgeplozen en onderzocht wat er in zat. Dit gaf ons inzicht in onze afvalstromen: hout, glas en TL-buizen werden al gescheiden, maar we schrokken van de hoeveelheid wraps, koffiebekers, melkcups, rietjes en de koffiedrab die de afvalstroom vervuilde.”
Impactvolle besparingen
Het pand staat al en is eigendom van de gemeente. De circulaire focus van TivoliVredenburg ligt daarom vooral bij de bedrijfsvoering, vertelt Aerd. “Per (afval)stroom kijken we vooraf in de voorbereiding wat we kunnen doen om verspilling en afval te voorkomen en te scheiden, en we stimuleren “goed” voedsel.
We verbruikten per jaar ongeveer 300.000 rietjes, 40.000 soft plastics bekers en 17.000 andere plastic disposables. We gebruiken sinds maart 2019 geen plastic rietjes meer, maar rietjes van stro. In hetzelfde jaar zijn we overgegaan op (composteerbare) disposables gemaakt van palmbladeren, bamboe of maiszetmeel voor onze foodproducten bij publieke evenementen. We gebruiken geen (soft) plastic drinkbekers meer op kantoren en zo min mogelijk backstage. Het gebruik van soft plastic bekers tijdens concerten wordt zoveel mogelijk vermeden, een enkele keer worden ze nog gebruikt vanuit veiligheidsoverwegingen. We verbruikten zo’n 250.000 petflessen die na gebruik in het restafval belandden. In augustus 2020 zijn we gestart om die flessen duurzaam te verwerken. Nu worden de flessen zoveel mogelijk gescheiden ingezameld (door speciale afvalbakken en instructies achter de bar) en retour gezonden om er vervolgens weer hoogwaardige producten van te laten maken.
We besparen 1,2 miljoen liter water per jaar dankzij waterloze urinoirs. Suikerzakjes en melkcups besparen we door ze enkel op verzoek aan te bieden en niet meer standaard bij de koffie te serveren vanuit een gastvrijheid principe. Op jaarbasis schaffen wij ongeveer 500 T-shirts aan voor onze medewerkers, allemaal van biologisch katoen. We werken samen met De Clique die met haar grondstoffenservice gescheiden biostromen ophaalt bij bedrijven voor het maken van nieuwe producten. We nemen verscholgens verschillende producten die de Clique maakt van onze organische grondstoffen weer af, zoals de bitterballen. In aanbestedingen die wij doen vragen we leveranciers expliciet naar hun activiteiten op het gebied van duurzaamheid. Bij een drietal grote aanbestedingen in 2018 en 2019, voor een bier- en frisdrankleverancier en koffie- en theeleverancier heeft de duurzaamheidpropositie van de biedende partijen voor 20% meegewogen in de leveranciersselectie.”
Circulaire aankleding
“Bij de inrichting van de foyer van de Hertzzaal hebben we gebruik gemaakt van de banken uit ons restaurant Danel: ze zijn door een Utrechts bedrijf opnieuw gestoffeerd met gerecyclede kleding.”
Aerd vertelt dat ze bij de aankleding van het pand zoveel mogelijk bestaand materiaal hergebruiken. “Bij de inrichting van de foyer van de Hertzzaal hebben we gebruik gemaakt van de banken uit ons restaurant Danel: ze zijn door een Utrechts bedrijf opnieuw gestoffeerd met gerecyclede kleding. De akoestische vloertegels zijn gemaakt van gerecycled plastic, de tafels bestaan uit hergebruikte tafelpoten van onze statafels en bladen van gerecycled PET. We hebben verder oude Hertzbergers krukjes hergebruikt en we hebben bij een retromeubelbedrijf jaren ’70 meubels aangeschaft en langs de pui extra werkplekken gemaakt van hergebruikte spijkerstof.”
Gezond voor mens en planeet
Ook wat eten betreft kiest TivoliVredenburg voor duurzamere opties. Aerd: “Op onze menukaarten staat pakweg 45% vegetarische keuzes, ook in het artiestenrestaurant bieden we altijd een vega-optie aan. We koken sowieso met groenten van het seizoen en met producten van lokale en sociale leveranciers, zoals de social enterprise Koekjesfabriek in Utrecht. Onze Argentijnse gerechten worden bereid met lokaal vlees en we hebben recent de avocado verbannen vanwege de grote milieu-impact.”
Samen de evenementenbranche verduurzamen
Aerd vertelt dat TivoliVredenburg zich bij een aantal initiatieven heeft aangesloten om de duurzame doelen te realiseren. “In 2018 was onze zakelijk directeur op het jaarlijkse congres van de Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals bij een sessie van Green Stages. Ze spoorde me aan om me namens TivoliVredenburg aan te sluiten bij het convenant dat de evenementenbranche wil verduurzamen. Green stages heeft in 2019 een nulmeting uitgevoerd op onder andere drinkwatergebruik, energiebeheersing, afvalstromen en sociaal personeelsbeleid. Deze meting maakt duidelijk waar onze kansen liggen. We hebben een actieplan opgesteld waarmee we aan de slag zijn gegaan. In 2021 volgde een tweede meting en zo gaan we elk jaar kijken waar we staan. Naar aanleiding van de meting gaan we dit jaar hoogstwaarschijnlijk volledig stoppen met petflessen.
Uitslagen worden ook tussen de 40 aangesloten theaters en poppodia onderling gedeeld, zodat we van elkaar kunnen leren en kennis uit kunnen uitwisselen. We hebben bijvoorbeeld onze ervaringen met hard plastics cups gedeeld waardoor er minder single use plastic glazen gebruikt hoeven te worden. Zo benchmarken we in een duidelijk vergelijkbare markt, en met onderlinge competitie houden we elkaar ook scherp. Als TivoliVredenburg horen we bij de top drie best presterende organisaties binnen het convenant. Het doel is om met de hele groep een gemiddelde score van 8 te behalen. De metingen communiceren we binnen onze eigen organisaties en gaan ook naar de directie. Dat zet iedereen weer aan het denken en in de actiemodus.
We zijn ook lid van Green Business Club Utrecht (GBCU). In eerste instantie vanwege het netwerk, maar inmiddels zijn we actief in de koplopersgroepen van zero waste en zero emission. Uit een bijeenkomst van Buro8080 over de duurzame samenwerking van Amsterdamse musea en theaters haalden we inspiratie om binnen de GBCU te onderzoeken hoe we met de leden samen kunnen werken op het gebied van afvalstromen en aardwarmte gebied.”
Kleine stapjes, volhouden en soms doordrukken
“Je moet blijven praten, proberen, kleine stapjes zetten, begrip tonen maar óók doordrukken. ”
Soms is het ook echt volhouden om lastige circulaire obstakels te overkomen, stelt Aerd. “Zo heeft het regelen van een efficiëntere, gecombineerde retourlogistiek met verschillende leveranciers waardoor het aantal ritten drastisch afneemt, echt een lange adem nodig gehad. Mede door lopende contracten met eigen transporteurs, onduidelijkheid over kostenverdeling en een gebrek aan een vooruitstrevende langetermijnvisie bij leveranciers heeft dit echt lang geduurd. Nu hebben we geregeld dat onze leveranciers gebruik maken van elkaars logistiek om het aantal ritten terug te dringen. Je moet blijven praten, proberen, kleine stapjes zetten, begrip tonen maar óók doordrukken. We starten vaak laagdrempelig met een pilot om beweging te creëren. Wanneer er te weinig beweging ontstaat, werkt het om bij partners aan te geven: “Wanneer je niet meewerkt, dan zoeken we iemand anders en zullen we helaas in ons netwerk van duurzame partners en bedrijven en gemeente moeten delen dat jullie niet willen verduurzamen.” Uiteindelijk nemen we alle eisen mee in onze request for proposal bij de inkoop.”
Duurzaamheid hoeft niet duurder te zijn
Aerd vertelt over de kosten van duurzaamheid: “Soms zijn de juiste keuzes iets duurder. Die meerkosten zullen uiteindelijk wel verdwijnen naarmate duurzaamheid meer terrein wint. Tot die tijd hebben we ons gecommitteerd aan enige meerkosten in onze meerjarenbegroting. We zijn recent overgestapt naar duurzame koffie, voor kantoor en voor al onze gasten. Dat kost 2 á 3% marge, maar het is wel het duurzame manier om te doen. Zowel voor de planeet en werknemers in de keten, als voor onze organisatie. Het straalt ook positief op ons af richting onze doelgroepen. En door niet meer standaard suiker en melk bij de koffie te serveren is de vraag met 80% gedaald, wat niet alleen duurzaam is maar ook financiële besparing oplevert. Zo lukt het om duurzame keuzes organisatie breed te financieren. Ik ben ervan overtuigd dat duurzame keuzes op die manier ook budgetneutraal kunnen.”
Communicatie en kansen
Volgens Aerd is er nog wel winst te behalen in de communicatie over duurzaamheid richting bezoekers. “Ons streven is om het duurzaamste poppodium te worden, maar we schreeuwen dat niet van de daken. Je ziet het daarom ook niet zo erg bij ons terug in het gebouw. Zeker niet vergeleken met bijvoorbeeld Circl in Amsterdam, dat echt duurzaamheid ademt. In de communicatie binnen het pand hebben we absoluut nog een slag te maken. We vertellen daar bijvoorbeeld nog te weinig over de duurzame koffie die we serveren, onze waterloze urinoirs en andere duurzamere keuzes die we maken. Terwijl we onze gasten wel willen informeren over de stappen die we hebben gezet.
Wat ik nog heel graag wil oplossen, is het warmteverlies dat we veroorzaken door de open deuren wanneer er lange rijen staan voor concerten. En met onze pandeigenaar zou ik graag werken aan zonnepanelen op het pand en groene daken. Dat is nog echt een gemiste kans.”
Over TivoliVredenburg
TivoliVredenburg faciliteert een leven lang muziek voor iedereen. Het muziekgebouw in Utrecht bestaat uit vijf concertzalen met een totale zaalcapaciteit van 5500 personen, een café en een restaurant. Het gebouw bevat 26 kleedkamers, twee artiestenfoyers, diverse oefenruimtes en een studio. In de kelder van het gebouw bevinden zich keukens en een grote expeditieruimte voor het laden en lossen van vrachtwagens.
