De ontwerper beslist
Aernout Dijkstra-Hellinga - Lead Designer & Sustainability Expert
Aernout ziet de cruciale rol die hij als ontwerper speelt. In materiaal- en ontwerpkeuze, maar ook in het meenemen van collega’s en alle stakeholders in zijn circulaire toekomstbeeld.
Hoe passen jullie circulariteit toe in jullie ontwerpen?
We ontwerpen producten die lang meegaan, makkelijk te repareren én multifunctioneel inzetbaar zijn: bijvoorbeeld een stoeltje dat los en op de kinderwagen te gebruiken is, of een frame dat kan dienen als wieg en als stoel. We houden er rekening mee dat bepaalde onderdelen aan meer slijtage onderhevig zijn en daarom eenvoudig vervangen moeten kunnen worden. Onze kinderwagens zijn bovendien makkelijk aan te passen aan de smaak van de gebruiker, zowel de eerste als de volgende: een andere kleur en materiaal van handvatten of wieldoppen geven de wagen een nieuw uiterlijk waardoor deze langer aantrekkelijk blijft en er minder wagens geproduceerd hoeven te worden.
Welke circulaire design principes zetten jullie in en hoe zijn jullie tot deze keuze gekomen?
In een ontwerp maken we zoveel mogelijk gebruik van klik- en schroefverbindingen en vermijden we dat verschillende materialen onlosmakelijk verbonden worden, zoals bij tweecomponenten spuitgieten of het verlijmen van onderdelen het geval is. Het gebruik van schroeven maakt het onderhoud door de winkelier en de gebruiker een stuk makkelijker.
Onderdelen die voornamelijk het uiterlijk en stijl bepalen, zoals wieldoppen en bekleding, moeten een lagere milieubelasting hebben dan de onderdelen die “oneindig” lang meegaan. We trachten nieuwe materialen te vermijden en kiezen voor materialen die hergebruikt kunnen worden. Daarom proberen we op elk onderdeel duidelijk aan te geven van welk materiaal het gemaakt is. Voor minder zichtbare onderdelen vermijden we zwart plastic zodat deze makkelijker te recyclen zijn.1 Een volgende stap wordt het verminderen van het aantal verschillende soorten kunststoffen dat we als ontwerpers en engineers binnen Bugaboo mogen gebruiken: dat levert door grotere volumes per soort kunststof goedkopere inkoop op maar faciliteert ook een hogere recyclegraad. Minder verschillende soorten kunststof in hogere volumes zijn makkelijker en financieel aantrekkelijker te scheiden. Kies bijvoorbeeld voor polypropyleen in plaats van polyamide: met de juiste afwerking in structuur is het hartstikke hoogwaardig in te zetten, en het scheelt maar liefst 60% aan milieubelasting doordat het maken minder energie kost. Bovendien is het ook nog eens makkelijker te recyclen.
In de productverpakking van onze nieuwste kinderwagen hebben we al het schuim en losse plastic zakjes vervangen door karton en één plastic zak waar al het textiel in verpakt is. Een volgende stap is dat we de inkten die we gebruiken gaan analyseren zodat we inkt op oliebasis kunnen gaan vervangen. Beter voor het milieu en in de nabije toekomst ook verplicht in bijvoorbeeld Frankrijk.
Hoe bereken je de milieubelasting van jullie producten en onderdelen? En stuur je daar ook op?
““Een ontwerper is als geen ander opgeleid om mogelijkheden te zien en te bedenken die niemand anders ziet, én collega’s in het toekomstbeeld mee te nemen.””
Met behulp van databases Eco Costs Value van de TU Delft en Ansys Granta maak ik een levenscyclusanalyse (LCA) waarmee ik uitreken wat de CO2-uitstoot van een product is. Vooralsnog zijn dit grove aannameswaar bijvoorbeeld de uitstoot van het transport naar de klant nog niet in zit. Onze Bugaboo Donkey heeft ongeveer een uitstoot van 140 kilogram CO2. Door deze met een nieuwe stof een tweede leven te geven in plaats van een nieuwe wagen te kopen, wordt 100 kilogram CO2-uitstoot vermeden. In mijn ontwerpen houd ik rekening met een zo laag mogelijke CO2-uitstoot, maar het is nog geen doelstelling waar op gestuurd wordt. Aan meer numerieke doelstellingen om op te sturen wordt echter wel gewerkt in samenwerking met het bedrijf Science Based Targets.
Hoe overtuig je je collega’s te kiezen voor circulaire oplossingen die wellicht duurder of minder mooi zijn? Welke rol heeft de circulair ontwerper?
De ontwerper heeft een beslissende rol: hij/zij bepaalt immers het ontwerp van het product inclusief materiaalkeuzes et cetera dat voldoet aan de verschillende eisen van stakeholders. En een ontwerper is als geen ander opgeleid om mogelijkheden te zien en te bedenken die niemand anders ziet, én collega’s in het toekomstbeeld mee te nemen.
Ik probeer collega’s mee te krijgen door verschillende voordelen te combineren: afgezien van de milieuaspecten, maken schroef- en klikverbindingen het bijvoorbeeld ook mogelijk een bijzondere editie in een speciale kleur uit te brengen. Ontwerpers zullen in de toekomst nog minder productgericht moeten zijn, maar moeten kijken naar het gemak, de ervaring en de oplossing die je de gebruiker biedt. Dat kan net zo goed, zo niet beter, met een dienst in plaats van een product.
De ontwerper moet een holistische visie ontwikkelen: kijken naar de hele levenscyclus van het product of dienst, van het winnen van de grondstof en onder welke omstandigheden dat gebeurt tot wat er met de materialen gebeurt wanneer de (verlengde) levensduur afgelopen is. En dat verhaal overbrengen aan inkoop, management, marketing en sales en hen overtuigen en enthousiasmeren.
““We rekenen ook de milieu-impact van de klant die ons product gebruikt tot onze eigen impact.””
Tegen welke uitdagingen loop je met collega’s aan bij circulair ontwerpen?
Samen met technici, inkopers, juristen en marketeers bepalen we de functionaliteiten, de look & feel van het product, en ontwerpen we een kinderwagen die voldoet aan technische vereisten en wet & regelgeving. Voor materiaalkeuze heb ik te maken met de inkoopafdeling en met leveranciers. Zij geven de mogelijkheden aan van welke nieuwe, circulaire materialen we kunnen toepassen en welke niet. In de praktijk zou ik nog meer gebruik willen maken van gerecycled consumentenplastic, maar dat is niet altijd mogelijk omdat dat plastic door de onbekende samenstelling van wisselende kwaliteit is en soms chemische stoffen bevat die het niet voor alle delen van een kinderwagen geschikt maken. In overleg met collega’s en de leverancier onderzoeken we dan in welke onderdelen dit plastic wel kan worden toegepast.
Ook onze compliance-afdeling kijkt mee met het oog op wet & regelgeving en risicobeperking, met soms direct gevolg voor een ontwerp. Op een van onze wagens zat een afschermkapje boven de vering dat ontworpen was om los te kunnen klikken. Een risico waarvoor de oplossing van de jurist nog een extra kapje was. Maar dat levert ook een grotere milieubelasting op. Als ontwerpers hebben we door een nieuw ontwerp het risico én de extra milieubelasting beperkt.
““De ontwerper moet een holistische visie
ontwikkelen: kijken naar de hele levenscyclus van het product of dienst, van het winnen van de grondstof en onder welke omstandigheden dat gebeurt tot wat er met de materialen gebeurt wanneer de (verlengde) levensduur afgelopen is.””
Bugaboo heeft geprobeerd kinderwagens te leasen en nagedacht over een refurbished lijn. Waarom werkte dat niet voor jullie?
Onze organisatie was niet ingericht op het aangaan van een langdurige financiële relatie met veel individuele klanten. Denk bijvoorbeeld aan het regelen van de maandelijkse betalingen. Hier zouden we nu een serviceorganisatie voor in de arm nemen. Het terugnemen en omwisselen van kinderwagens en het uitsturen en innemen van accessoires of onderdelen is een enorme logistieke uitdaging. En niet constant en onvoorspelbaar. Bovendien vergt het uitvoeren van inspecties van de wagens, het vervangen van onderdelen en het bijhouden en identificeren van welke onderdelen (nieuw, oud, hoe vaak gebruikt) er in welke wagen zitten ook veel arbeid en administratie. Met de huidige belasting op arbeid in plaats van op grondstoffen en kapitaal, is dat een kostbare zaak.
Ik was ook onaangenaam verrast door de ruwe manier waarop de gebruikers omgingen met de kinderwagens, ondanks de hoge borg. Daarom ben ik er ook niet van overtuigd dat een dergelijk businessmodel per se milieuwinst oplevert voor een product als een kinderwagen. Waarschijnlijk werkt het beter bij nog robuustere producten, hele dure apparaten, of services zoals wassen of licht. Mogelijk dat ook een business-to-business markt er geschikter voor is
Heb je nog advies voor ontwerpers?
Dit soort processen heeft tijd nodig en bij verandering krijg je met weerstand te maken. Blijf optimistisch en hou het grote plaatje voor je. Zorg dat alle stappen, hoe klein ook, de goede kant op gaan.
Zoek inspiratie bij andere bedrijven en ontwerpers. Ik vind de informatie op de Ellen MacArthur Foundation website altijd erg helder en inspirerend gepresenteerd. In hun ‘learning hub’ staan allerlei hulpmiddelen om circulariteit toe te passen in je organisatie en in verschillende branches. En werk samen: het is leuk, maar ook te moeilijk, om alles alleen op te lossen. Een handige app om een beetje gevoel te krijgen voor milieu impact van materialen is IdematLightLCA. Hierin kun je snel meer informatie vinden over materialen, ecokosten, CO2-gebruik en ook verschillende materialen visueel vergelijken.
Focus nooit op alleen duurzaamheid. Dit is voor veel mensen, klanten en gebruikers, geen doorslaggevende reden om het product of dienst te kopen of gebruiken. Het gaat om het totaalplaatje waarvan duurzaamheid en circulariteit een belangrijk onderdeel is.
