Aan de slag met Natuurinclusief boeren
Het artikel samengevat:
Impact: Natuurinclusieve landbouw verbetert bodem, wateropslag en biodiversiteit, vergroot de veerkracht van landschappen en biedt boeren meer financieel perspectief. Het maakt boeren minder afhankelijk van externe middelen, zoals kunstmest.
Wat kun je doen? Faciliteer kennisuitwisseling met boeren en neem natuurinclusieve voorwaarden op in pachtcontracten of omgevingsplannen zoals bijvoorbeeld de gemeente Meierijstad in het voorstel tot vaststelling van het Duurzaam Pachtbeleid.
Wat doen anderen? Onder meer Groningen, Drenthe en Friesland testen natuurinclusief boeren in de praktijk met de Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw.
Landbouw en natuur verweven voor een veerkrachtig landschap
Een gezonde bodem, schoon water en sterke biodiversiteit vormen de basis van onze voedselvoorziening. Deze waarden staan onder druk door intensieve landbouw en klimaatverandering. Natuurinclusieve landbouw biedt een antwoord. Bij natuurinclusieve landbouw werken boeren samen met de natuur aan toekomstbestendige landbouwgrond door behoud van bodemkwaliteit en biodiversiteit. Hierbij maken boeren slim gebruik van kringlopen en ecosystemen. Ze zorgen voor de bodem met compost, bokashi of vanggewassen, slimme drainage of juist vernatting en vaste planten die CO2 opslaan. Met akkerranden, bloemstroken of agroforestry, houtwallen en hagen maakt de boer het landschap veerkrachtig tegen droogte en plagen.
- Minder stikstofuitstoot: ammoniakemissies dalen met 40 tot 50% als melkveehouders volledig overstappen op natuurinclusieve landbouw
- Schonere waterkwaliteit: in een volledig natuurinclusief landbouwsysteem daalt de stikstofuitspoeling naar grondwater met 30% in de akkerbouw en met 10% in de melkveehouderij, als gevolg van minder kunstmest en meer natuurlijke stikstoffixatie in grasklavers.
Gemeenten en provincies die natuurinclusieve landbouw stimuleren, investeren in de voedselzekerheid van morgen en de vitaliteit van hun regio.
Wat levert dit op?
- Minder gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen: Een kortingsactie van Urgenda en LTO Nederland samen met alle provincies en 50 gemeenten, stimuleerde de inzaai van 1001 hectare kruidenrijk grasland. 97% van de deelnemers geeft aan dat de melkproductie op peil blijft en de kunstmestgift 80-100% minder is.
- Nauwe samenwerking versterkt de regionale economie: Zo stimuleren de provincies Friesland, Groningen en Drenthe met de Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw een gebiedsgerichte aanpak om elke grondgebruiker of agrariër een handelingsperspectief te bieden en invulling te geven aan natuurinclusieve landbouw die past in dat gebied. Hiermee worden instrumenten, werkwijzen en verdienmodellen ontwikkeld die natuurinclusief boeren aantrekkelijk en rendabel maken en in de praktijk test.
- Gezonde bodem met CO₂-opslag en waterberging: Met de Onderzoek- en Ontwikkelovereenkomst ‘Boeren voor natuurinclusieve landbouw Schouwen-West’ werkt de provincie Zeeland met verschillende partners, aan minder stikstof in lucht en water, betere waterkwaliteit in het gebied en meer biodiversiteit, zoals bloemen, insecten en vogels, waaronder de patrijs en veldleeuwerik.
- Meer toegang tot duurzaam voedsel: In de 10 ambities van het landbouwbeleid van de provincie Utrecht gaan natuurinclusieve landbouw en gezonde voeding voor consumenten hand in hand.
Hoe kan je aan de slag
1
Organiseer een veldbezoek voor boeren in de omgeving
Ga op bezoek bij een natuurinclusief landbouwproject voor praktische ideeën en inspiratie en wijs boeren actief op GLB-eco-regelingen of provinciale fondsen voor natuurinclusief boeren.
Zo organiseert de provincie Drenthe Integrated Crop Management velddagen waarbij telers leren naar het hele systeem te kijken om weerbaar te kunnen telen tegen plagen, ziektes en onkruid.
2
Beloon boeren die goede resultaten behalen
Spreek met een groep boeren in een polder of beekdal af welke natuur- of watermaatregelen zij samen uitvoeren, en koppel hier een vergoeding aan. Of beloon boeren die het aantal hectares akkerrand of de stijging in organisch materiaal in de bodem vermeerderen.
Met het Actieplan Natuurinclusieve Landbouw voorziet provincie Gelderland subsidies voor bodemherstel en biodiversiteitsmaatregelen. Bovendien zette het platform natuurinclusieve landbouw Gelderland alle financieringsmogelijkheden op een rij.
3
Stuur op natuurinclusief boeren via ruimtelijke plannen en grondbeleid
Neem teeltvrije zones of bufferstroken op in het omgevingsplan, met name rond natuur- en watergebieden. Verwerk doelen in de omgevingsvisie of gebiedsagenda en leg vast wat de ambitie is voor bodem, water en biodiversiteit. Pas pachtcontracten aan en voeg natuurinclusieve voorwaarden toe, zoals een bloemrijke akkerrand of kruidenrijk grasland. En stel bij uitgifte van gemeentelijke of provinciale gronden natuurinclusieve voorwaarden verplicht. Bijvoorbeeld de gemeente Meierijstad, die een Duurzaam Pachtbeleid 2026–2032 heeft voorgesteld. Dit beleid stimuleert agrarische ondernemers om gemeentelijke pachtgronden duurzaam en natuurinclusief te gebruiken.
De provincie Noord-Brabant streeft naar 500 natuurinclusieve boeren en 15% biologische landbouwgrond in 2030 en ondersteunt agrarische ondernemers bij de omschakeling naar natuurinclusieve landbouw. Onder meer met een grondregeling natuurinclusieve landbouw, waarbij boeren via een kooperfpachtconstructie extra grond kunnen verwerven. Lees hier meer over grondbeleid
4
Zoek samenwerking
Sluit aan bij bestaande netwerken zoals agrarische collectieven, waterschappen en provinciale programma’s om capaciteit te delen.
Wageningen is partner van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel en stimuleert natuurinclusieve landbouw. En in het programma Westerkwartier Natuurinclusief werken gemeenten, boeren en waterschappen in Groningen samen aan natuurinclusieve melkveehouderij en landschapsherstel.
Meer weten?
- Portaal Natuurinclusieve Landbouw
- Natuurinclusieve landbouw: wat is het en hoe werkt het? – ZLTO
- Living Soil – documentaire van Soil Health Institute
- Kiss the Ground –non-profitorganisatie die het bewustzijn vergroot door storytelling, educatie en het stimuleren van regeneratieve landbouw en bodemgezondheid.
Connect met de Verschilmakers community of deel circulaire voorbeelden op het Verschilmakersplein.
Doe mee