ACTIVEREN BOEREN
‘This tiny country feeds the world': Nederland is na de VS de grootste voedselexporteur ter wereld. De kwaliteit van de bodem en ons voedsel gaat achteruit en nergens neemt de biodiversiteit zo snel af als in Nederland. We hebben o.a. te maken met broeikasgassen, pesticiden, ammoniak of stikstof. Een circulaire voedselketen (ook wel kringlooplandbouw genoemd) helpt om deze problemen te voorkomen. Boeren zijn daarbij een onmisbare schakel.
Hoe werk je samen met boeren aan een circulaire voedselketen? Het klinkt misschien als een open deur, maar boeren betrekken bij het opstellen van beleid is cruciaal. De provincie Gelderland heeft in haar ‘Kadernota Agrifood 2021-2030 ‘Toekomst voor de Gelderse boer’ opgesteld met boeren en specialisten uit de sector en betrekt hen ook volop bij de uitwerking.
Onderwerpen waar decentrale overheden o.a. met boeren aan werken zijn:
1Korte ketens
In circulaire economie zijn de ketens zo kort en lokaal mogelijk. Regio Foodvalley, het samenwerkingsverband van acht gemeenten, twee provincies, onderwijs en ondernemers, helpt regionale boeren om hun lokaal geproduceerde producten zichtbaar te maken voor de lokale consument met de korte keten campagne: ‘Vallei Proef Lokaal’. Ook de provincie Zuid-Holland ondersteunt en versterkt met haar project ‘De Kortste Weg’ de regionale korte ketens. Hier vind je allerlei voorbeelden van korte keten projecten.
2Verwaarding reststromen
Agrifood reststromen kunnen vaak nog opnieuw worden ingezet. Soms voor menselijke consumptie, maar ze zitten vaak ook vol waardevolle componenten voor bijvoorbeeld veevoer of biobased bouwmateriaal. De gemeente Dronten en de provincie Flevoland werkten samen met de Aeres Hogeschool en regionale ondernemers aan het verwaarden van reststromen. Dit filmpje toont een overzicht van hun projecten. Hun programma Greenup is gericht op het vinden van gezamenlijke oplossingen voor agrarische reststromen die nu nog als afval worden beschouwd.
3Duurzame innovatie stimuleren
Het ontbreekt boeren vaak aan tijd, netwerk, kennis of geld om aan duurzame innovatie te werken. Boeren in Achterhoek en Cleantech Regio kunnen gebruik maken van innovatiemakelaars uit de Innovatie Coöperatie, deels gefinancierd door de provincie Gelderland en een regio deal. Innovatiemakelaars helpen agrariërs om een innovatieplan te realiseren. Zij delen kennis, bieden een netwerk van ondernemers, kennispartijen en overheden en weten de weg naar subsidies.
4Eerlijke prijs voor boeren
Het is belangrijk dat agrariërs voor producten die bijdragen aan een gezonde omgeving een eerlijke prijs krijgen. Toegang tot eerlijke, gezonde en lokale producten is van groot belang vond ook de provincie Utrecht. De provincie heeft een subsidieregeling van 9 ton beschikbaar gesteld voor het ontwikkelen van nieuwe ideeën die hier een bijdrage aan kunnen leveren. Het ministerie van LNV geeft op de website ‘Groeien naar morgen’ een overzicht van bestaande subsidies en regelingen waar decentrale overheden met minder eigen middelen regionale boeren op kunnen attenderen.
5Bodemkwaliteit verbeteren
Een circulaire voedselketen begint bij een gezonde bodem. De hoeveelheid en mate van gezondheid van ons voedsel wordt grotendeels bepaald door de bodemkwaliteit. Boeren kunnen veel doen om de bodemkwaliteit van hun grond te verbeteren. Door meer variatie in planten en gewassen aan te brengen, minder of geen pesticiden te gebruiken en organische reststromen als bodemverbeteraar te gebruiken. Verschillende gemeenten zoals Hoeksche Waard doen gezamenlijk met boeren ervaring op met precisiebemesting en bokashi en proberen daarmee het gebruik van kunstmest te verminderen. In het Groene Cirkel project ‘Kaas en Bodemdaling’ werken de provincie Zuid-Holland en waterschap Rivierenland met melkveehouderijen en ondernemers samen aan oplossingen.
6Natuurinclusief boeren
Onder natuurinclusieve landbouw verstaan we: duurzaam gebruik van natuurlijke voedingsstoffen (minder krachtvoer en kunstmest), geen of zeer beperkt gebruik van bestrijdingsmiddelen en medicijnen, een gezonde bodem, kruidenrijke slootkanten, bloemrijke grasvelden, natuurrijke akkerranden of landschapselementen als houtwallen, hagen, bomen en poelen. Bij natuurinclusieve landbouw versterken de inrichting en het gebruik van de grond de natuur. Zo kan de boer het platteland herstellen tot een landschap vol bloemen, wilde bijen en vogels. Het Agroforestry Netwerk Gelderland ondersteunt boeren bij die omschakeling door het organiseren van events en bijeenkomsten en het financieren van een bedrijfsplan. Hier zijn inmiddels 75 boeren bij aangesloten, 5 landgoederen en 20 gerelateerde organisaties. Ook het Gelderse platform voor natuurinclusieve landbouw waar de gemeente Ede en Brummen bij aangesloten zijn, biedt kennis, inspiratie en ondersteuning. Lees over beide initiatieven meer in dit interview met José van Gerven. Een ander voorbeeld is Land van Waarde waar de provincie Overijssel met waterschappen en andere partijen werkt aan een groot programma waar biodiversiteit en natuurlandschap daadwerkelijk een onderdeel zijn van de bedrijfsstrategie en de bedrijfsvoering.
7Geef duurzame boeren ruimte
Er zijn inmiddels allerlei initiatieven van coöperaties waarbij burgers producten van een boer die natuurinclusief boert afnemen. De Herenboeren-beweging is zo’n voorbeeld. Dit initiatief ondersteunt burgers bij de ontwikkeling van natuurinclusieve boerencoöperaties waar ze zelf deels eigenaar van worden. Burgers worden gekoppeld aan een boer die het voedsel produceert wat de leden van de coöperatie willen eten. Herenboeren eten met de seizoenen mee en van lokale grond die ze langjarig pachten. Verspreid door het land stelden verschillende gemeenten hier al grond voor beschikbaar. De provincies Gelderland en Noord-Brabant zijn partner van deze beweging.
8Circulaire gronduitgifte
Als gemeente kan je land verkopen of pachten aan boeren. Aan deze gronduitgifte kan je circulaire voorwaarden verbinden. De provincie Noord-Brabant vertelt in deze Handreiking ‘Aan de slag met Duurzame Gronduitgifte: Lessen uit Brabant’ waarom duurzame gronduitgifte zo relevant is, met welke pachtvormen en mogelijkheden je te maken hebt, welke voorwaarden en maatregelen zijn verbonden aan duurzame gronduitgifte en hoe je om moet gaan met handhaving, monitoring en evaluatie.
Voorbeeld doelstellingen:
★ Om regionale boeren die onze regio gezond maken te ondersteunen kopen wij als organisatie in 2024 tenminste 90% biologisch, plantbased, lokaal en seizoensgebonden in en trekken we daarin zoveel mogelijk op met andere decentrale overheden, verpleeghuizen en scholen.★ In 2025 ondersteunen we 30% van onze regionale boeren met kennis, netwerk en middelen om natuurinclusief boeren te bevorderen.
★ We hebben in 2023 40% van onze regionale boeren geholpen met het bevorderen van regionale afzetmarkten door het zichtbaar maken van lokale producten voor inwoners.
★ We bieden drie boeren in de regio de ruimte om voor regionale voedselcoöperaties te produceren voor 2025.
★ In alle grond die we verkopen of pachten aan boeren zitten circulaire voorwaarden in 2024.
Goed voorbeeld
Jurjen Verhage
Agrofood: stimuleren van betere bodemkwaliteit, korte ketens en kennisdeling.
Lees hier het interview met Jurjen >>
Algemene vragen over circulaire economie voor jouw organisatie:
Wat is je verantwoordelijkheid als decentrale overheid in CE?
Hoe krijg je jouw organisatie en collega’s mee?
Hoe maak je CE meetbaar?
Hoe zorg je voor voldoende capaciteit en middelen?
Wat als de circulaire oplossing duurder wordt dan de lineaire?
Bekijk hier de antwoorde >>Deel Met Je Collega’s
Verder lezen en verdiepen
Lees in het tijdschrift De Verschilmakers zeven circulaire praktijkverhalen van baanbrekende ambtenaren bij gemeenten, provincies en waterschappen. Deze verhalen zitten bomvol concrete tips om morgen mee aan de slag te gaan.
In deze zes podcasts gaan wij met experts in gesprek over hoe Nederland er in 2030 en 2050 uit komt te zien op het gebied van bouw, landbouw, infrastructuur, bedrijven, consumenten en afval.
In de andere edities over landbouw / voedsel komen de volgende onderwerpen aan bod:
-
Activeren inwoners
Activeren horeca
Activeren supermarkten
Activeren lokale ondernemers
Ben je nog niet aangemeld voor dit kennisnetwerk?
Meld je dan hier aan en vertel het door aan je collega’s!
Lees ook over de andere thema’s:
Een initiatief van:
In samenwerking met:
