Wat zijn jullie aan het doen?

Met Circulair Westfriesland werken we aan ketensamenwerking. Binnen ketens pakken we concrete circulaire vraagstukken, drempels, belemmeringen en kansen op. 

Zo wilden we weten wat het Dijklander ziekenhuis en thuiszorgorganisatie Omring inkopen, omdat we daarmee zicht zouden krijgen op hun afvalvolume. We hebben samen met hen een inkoop- en magazijncheck uitgevoerd: gewoon een kwestie van dozen openmaken. Bijna alle verpakkingen bleken tweederde te groot zijn voor het product dat erin zat. Ook was het verpakkingsmateriaal niet recyclebaar. 

Zulke circulaire vraagstukken kunnen ziekenhuizen of thuiszorgorganisaties natuurlijk niet alleen oplossen. Ze zijn onder meer afhankelijk van de partijen waarbij ze inkopen en van fabrikanten. We hebben daarom de ketenpartners bijelkaar gebracht en in een training ‘Verpakken met Zorg!’ (CIRCO track) samengewerkt aan oplossingen voor verpakkingen. De inzichten deelden we met andere zorginstellingen.

Wijk je daarmee af van de traditionele rol van een omgevingsdienst?

Omgevingsdiensten zijn er voor het bewaken van de milieukwaliteit in de leefomgeving. Dat doen ze vooral vanuit vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) ten aanzien van het (milieu)beleid van bedrijven. In deze context zijn we gericht op het voorkomen van iets wat zou kunnen plaatsvinden, gebaseerd op het verleden. De energie- en circulaire transitie vraagt om vooruitdenken en vooruit handelen. Vanuit beleid zit ik aan de stimulerende kant. 

Binnen de koepelorganisatie van alle omgevingsdiensten (Omgevingsdienst NL) draag ik bij aan het toekomstgericht maken van het VTH instrumentarium. Dat doe ik omdat ik de ondernemers die echt het verschil willen maken op milieugebied, niet wil tegenwerken. Hier is met overheden samen nog een wereld te winnen. 

Bijvoorbeeld, toezicht en handhaving zijn van oudsher vooral op individuele bedrijfsverantwoordelijkheid gericht. In een circulaire economie is de keten in zijn geheel verantwoordelijk. Stel dat een zorginstelling haar afval zelf niet kan reduceren, maar daartoe vanuit de wet wel verplicht is. Helaas zit deze instelling vast aan producenten die de verpakkingen niet willen verkleinen dan wel recyclebaar willen maken en zelf weer innemen. Wie is dan waarvoor verantwoordelijk? Vanuit beleid stimuleer ik samenwerking in de ketens, maar hoe zit het met ketentoezicht? Dat is een opdracht die provincies en gemeenten bij omgevingsdiensten kunnen neerleggen. 

Organisaties die echt circulair willen doorpakken en daarmee een positieve milieu-impact willen maken, willen en moeten niet afgeremd worden door overheden. Dat gebeurt nog te vaak, zoals bij Clean2Anywhere. Voordat deze organisatie zich aan het IJsselmeer kon vestigen, voelde de initiafnemer zich onbegrepen en ongehoord. Dat kunnen overheden voorkomen. Ga in gesprek, bij voorkeur op locatie en neem de plannen door. En bespreek ook gericht welke informatie nodig is om te vergunnen. Daarbij moet je wel kijken naar de reikwijdte van de wetgeving om het initiatief mogelijk te maken.

Die drive om het beter te willen doen dan de (milieu)wetgeving zouden we vanuit omgevingsdiensten meer kunnen omarmen. Ondernemers die met hun bedrijfsvoering een positieve milieu-impact hebben (het beter doen dan de wetgeving verlangt), zouden we altijd moeten helpen, ook als het betekent dat we moeten afwijken van de wetgeving en de gang naar de rechter moeten maken voor jurispudentie. 

Een rechter toetst transities aan wet- en regelgeving. Als deze (nog) niet is aangepast, kan dat vervelende situaties opleveren. Dat hebben een aantal agrarische ondernemers die natuurinclusief ondernemen ondervonden. Natuurlijk moeten we als omgevingsdienst er ook klaar voor zijn om de milieu-impact op KPI’s te kunnen laten zien. Denk aan nutriënten als fosfaat, natrium, stikstof. 

Voor een gezonde bedrijfsvoering - vooral voor een gezonde bodem en omgeving - gaat het om de juiste balans tussen nutriënten. Kringlooplandbouw is circulair, omdat alle grondstoffen op eigen land of in klein collectief verband worden verwerkt. Veehouders en akkerbouwers maken gebruik van elkaars reststromen. Dit zijn de gesloten grondstofketens die we in de circulaire economie stimuleren; en die eigenlijk voor de agrarische ondernemer zo ‘gewoon’ zijn. 

Hoe heb je dit voor elkaar gekregen?

Samenwerking tussen gemeenten, provincie, Circulair Westfriesland, ondernemers en andere partners is noodzakelijk. In regio Westfriesland weten overheden en ondernemersverenigingen elkaar al goed te vinden. Als circulaire aanjager heb ik circulair op de agenda gekegen. Vervolgens hebben we met elkaar meteen actie ondernomen en organiseerden we een masterclass Circulaire Economie voor ondernemers, overheden en instellingen. 

Het doel was om te verkennen wat vanuit de EU op ons afkomt, hoe Nederland daarmee omgaat en vooral wat dit betekent voor de regio. Oftewel, wat is er nodig om de circulaire omslag te maken? De input van tachtig aanwezigen hebben we vertaald naar een regionale strategie en actieagenda. Vanuit Circulair Westfriesland voeren we met verschillende partners de actieagenda uit. De zeven Westfriese gemeenten financieren dit en hebben mij als mede-initiatiefnemer gevraagd om de coördinatie op mij te nemen. Met een bevlogen kernteam van afgevaardigen zorgen we voor de uitvoering. 

Circulair Westfriesland stimuleert ketensamenwerking binnen de sectoren: agri/biogrondstoffen, bouw/GWW, (maak)industrie, zorg, horeca/recreatie. Nadat de actieagenda was vastgesteld door bestuurders in de regio, kon ik gericht partners per sector enthousiast maken om samen te verkennen wat nodig is voor de circulaire omslag in hun keten. Zo kwam ik ook bij het Dijklander ziekenhuis en zorginstelling Omring terecht. Twee organisaties die graag circulaire stappen willen zetten, maar merken dat zij als afnemer in de keten heel moeilijk kunnen sturen op het verminderen van afval. 

Een inkoop- en magazijncheck leek mij een logische eerste stap. Dat hebben we met elkaar opgepakt. Hierbij is ook Jan-Henk Welink van de TU-Delft betrokken. Hij weet welke verpakkingen wel/niet recyclebaar zijn of zo waardevol zijn dat ze geld opleveren, als de juiste partner ze komt ophalen. Denk aan jerrycans. Vanuit mijn rol als coördinator regel ik dat de opgedane kennis wordt gedeeld en organiseerde ik het vervolg (CIRCO track), zodat we stappen blijven zetten. Het concreet doen, doen we met alle vijf ketens waarop we ons met Circulair Westfriesland richten. 

Wat is je tip voor anderen die ook met CE aan de slag willen?

Tip voor gemeenten en provincies: Zet in op ketentoezicht en niet alleen op toezicht van individuele bedrijven. 

Tip voor inkoop: Kijk hoe je vanuit jouw werk een bijdrage kan leveren aan een circulaire keten. Dat kan al met één product, bijvoorbeeld de BIC-pennen die bij alle overheden liggen. Ga met de producent/leverancier in gesprek over terugname na gebruik, waarna de volgende keer de gerecyclede versie van de pen wordt geleverd. Is dat gelukt, pak dan het volgende product aan. Zo kan je als overheid ook je eigen afval reduceren en kan iedereen een verschil maken.

>> Lees ook het magazine de Verschilmakers voor Decentrale Overheden

>> Of luister de podcast Naar een Circulair Nederland over bouw, landbouw, infrastructuur, bedrijven, inwoners en afval in 2050.

Deel Met Je Collega’s

Lees meer over deze thema’s

Een initiatief van: