Hoe maak je wegen en fietspaden circulair?

Onderhoud de weg
Misschien geen sexy onderwerp, maar goed onderhouden zorgt ervoor dat een weg langer mee gaat en dat maakt het al een circulaire strategie.

Gebruik bestaand materiaal
De gemeente Apeldoorn hergebruikt de stenen en materialen uit de wijk Griffiersveld. In dit mooie filmpje laten zij zien hoe ze in kaart brengen welke materialen ze in de wijk hebben en hoe zij die opnieuw inzetten op een andere plek via hun marktplaats. Bestaande materialen inzetten zonder ze te hoeven recyclen scheelt veel energie, uitstoot en kosten.

Gebruik gerecycled materiaal
De gemeente Zwolle hergebruikt beton in dit fietspad afkomstig uit een oud fietspad uit de regio. Het pad bestaat voor tachtig procent uit hergebruikt beton. De gemeente Winterswijk maakt in hun nieuwe fietspad gebruik van 100% gerecyclede vulstoffen die worden teruggewonnen uit de recycling van oude, versleten betonproducten. Mede hierdoor hebben de prefab betonplaten een lage MKI-waarde. Bovendien worden de platen geleverd met take-back-certificaat. Als de platen over tientallen jaren weer als afval worden beschouwd, neemt producent Bio Bound ze terug om ervoor te zorgen dat ze worden verwerkt tot nieuwe Bio Bound betonproducten. De provincie Noord-Holland gebruikte asfalt dat voor zeventig procent uit gerecycled materiaal bestaat in een stuk vrije busbaan. Het asfalt is daarnaast aangebracht met de inzet van een elektrische wals.

Bij vervanging selectief frezen
Als we een wegdek vervangen halen we de weg (deels) weg. Vaak hergebruiken we alles van een weg al, maar meestal in een laagwaardige vorm. Selectief frezen (laag voor laag weghalen) zorgt ervoor dat de lagen beter in dezelfde laag opnieuw kunnen worden hergebruikt. Dat noemen we hoogwaardig hergebruik. Dat kost meer tijd, maar levert veel milieuwinst op. Daarnaast zijn we nu gewend om het verwijderde asfalt naar een asfaltcentrale te brengen, het daar opnieuw te verwarmen en bijvoorbeeld extra bitumen toe te voegen en dan weer terug te brengen. Dat kost veel energie, want dat asfalt moet warm uit de asfaltcentrale komen. Onderweg koelt het af dus moet het weer opgewarmd worden bij de aanleg. De asfalt recycling train zorgt ervoor dat asfalt op dezelfde plek kan worden hergebruikt. Het verwarmt het oude asfalt, woelt het los, mengt en spreidt het weer. Zo maak je van je oude asfaltweg ter plekke een nieuwe asfaltweg.

Zorg ervoor dat een weg zo lang mogelijk meegaat
De gemeente Terschelling kiest voor het alternatieve materiaal Ecofalt: een duurzaam asfalt van 90% gerecycled slooppuin en biobased bindmiddel, met minder bitumen. Dit duurzame asfalt veroudert minder snel dan regulier asfalt en bij onderhoud of vernieuwing van de weg is minder materiaal nodig dan bij regulier wegonderhoud.

Zorg dat de materialen van de nieuwe weg ook weer hergebruikt kunnen worden.
Zo is het circulaire fietspad in Zwolle ook nog eens demontabel en dus eenvoudig her te gebruiken in de toekomst. Net als het circulaire fietspad langs de N361 van de provincie Fryslân.

Gebruik materialen met zo’n klein mogelijke milieubelasting.
Dat kan o.a. door biobased materialen te gebruiken en de CO2-uitstoot te minimaliseren. De provincie Overijssel heeft bijvoorbeeld lignine gebruikt voor de N765 en de gemeente Zevenaar heeft een fietspad van grasfalt. Door bijvoorbeeld lokaal materialen te winnen als zand en grond minimaliseer je transport en verklein je dus CO2-uitstoot. De Bouwcampus en Rijkswaterstaat hebben een visie ontwikkeld op wegen, maximaal opgebouwd uit materialen van biologische oorsprong. Gerecyclede plastic flesdoppen in deze ‘plastic road’ van de gemeente Almere is een andere vorm van materiaalgebruik met minder milieubelasting.

Betaal voor het gebruik van de weg i.p.v. de aanleg en het onderhoud.
Het verkopen van een weg of het doen van onderhoud is nu nog het verdienmodel van wegenbouwers. Bij projecten die “weg als een service” worden genoemd, wordt het bouwbedrijf beheerder van een weg. Daarmee is hij verantwoordelijk voor het onderhoud en het hergebruik van de weg tot aan het einde van zijn levensduur. De bouwer krijgt daarmee vanzelf, vanaf het ontwerp, een prikkel om een weg (of brug of geleiderails etc.) op een manier aan te leggen dat hij zo lang mogelijk meegaat én herbruikbaar is. In deze product-as-a-service variant voor (snel)wegen is de decentrale overheid geen eigenaar meer van de weg, maar gebruiker. In de handreiking ‘de Circulaire weg als een service’ delen de deelnemers van dit project hun inzichten.

Leg niet aan als het anders kan.
De meest circulaire oplossing blijft niet bouwen en niet aanleggen als het niet noodzakelijk is. Dus stel de vraag: is de weg echt nodig? Of zijn er andere manieren om van A naar B te komen? Dit vergt een andere manier van naar mobiliteit kijken. Bijvoorbeeld is het wel nodig dat iedereen zijn eigen voertuig heeft? Kunnen we stimuleren trein, fiets of deelauto te nemen? Steeds meer steden gaan over op autoluwe gebieden. Zo is Amsterdam hard op weg een autoluwe stad te worden. Ook in de binnenstad van Utrecht worden auto´s grotendeels geweerd en de gemeente Tilburg heeft ook plannen om de auto´s uit het centrum te weren. Onze zuiderburen in Brussel zetten ook in op autoluwe wijken.

Voorbeeld doelstellingen: