DIJKEN, SLUIZEN EN RIOOLWATER-ZUIVERINGEN (RWZI’S)


Nederlands heeft ruim 17500 kilometer dijken. Die zijn gebouwd om land te droog te houden: bescherming is de belangrijkste functie, maar de veiligheid komt in het geding door klimaatverandering. Waterschappen zien de effecten op dijken al: door meer droogtes, hogere temperaturen, vaker korte maar hevige regenval, bodemdaling op het land en water stijging van de zee zullen we in de toekomst veel van onze dijken gaan vragen. Het onderhoud en versterken van dijken willen we niet doen met materialen en methodes die deze klimaatproblemen verergeren, dat moet circulair. Daarnaast hebben we met 5000 gemalen, en ruim 300 rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s) in Nederland veel potentie om impact te maken.

Voor circulaire aanpak van dijken, sluizen, RWZI’s, gemalen en stuwen gelden veelal dezelfde principes als voor tunnels en bruggen. Je hebt ook hier te maken met bestaande infrastructurele bouwwerken. Onderhoud en renovatie kan je hierbij circulair uitvoeren en je hebt vervangings- en nieuwbouwprojecten waarvoor je circulaire ontwerpprincipes kan toepassen. Toch zijn bij toepassingen in dijken, sluizen, RWZI’s, gemalen en stuwen weer andere voorbeelden te noemen van wat je als decentrale overheid kan doen.

Waar moet je dan aan denken?


Circulaire dijken

Waterschap Vallei en Veluwe werkte bij de versterking van de Grebbedijk met grond uit de omgeving en zij produceerden lokaal klei in een kleirijperij. Het waterschap ontwikkelde zelfs een eigen scoremodel voor circulariteit: de Circulaire Peiler. Hiermee toon je de mate van circulariteit van een dijk aan. Inmiddels is er een vernieuwde 2.0 versie beschikbaar en down te loaden op de website van de Grebbedijk.

Met het 55 kilometer versterkingsproject van de zuidelijke Lekdijk heeft het Waterschap Rivierenland in samenwerking met andere partijen berekend dat de berm van de dijk over 5 kilometer gemiddeld vijf meter korter kan, wat 72.000 m3 grond scheelt. Dat is 33% minder grond dan bij de gangbare aanpak, wat 60 schepen of 2.880 vrachtwagenladingen met grond scheelt. Dit scheelt dus ook veel transport. In de voorbereidende fase van een dijkversterkingsproject levert dit al zo’n 16% CO2-reductie op ten opzichte van een gemiddelde dijkversterking. Ook heeft waterschap Rivierenland gebruik gemaakt van zoveel mogelijk lokaal vrijkomende en beschikbare (duurzame) materialen.


Circulaire RWZI’s, sluizen, stuwen en gemalen

Waterschap Vallei en Veluwe renoveert de RWZI Terwolde op een circulaire manier. Voor deze rwzi betekent dit hergebruik van bestaande installaties, onderdelen en materialen. Daarnaast passen ze modulaire en verplaatsbare technieken toe, zoals Waterschapsbedrijf Limburg ook doet met modulaire en verplaatsbare waterzuiveringsinstallaties. De installaties zullen uitwisselbaar zijn en kunnen makkelijker aangepast worden naar de gewenste capaciteit. Ook wordt het bedrijfsgebouw remontabel en zal het bestaan uit zoveel mogelijk tweedehands materialen.

Ook het waterschap Drents Overijsselse Delta zet in op circulair materiaalgebruik. Zo werd er voor de renovatie van het gemaal Coehoorn in de gemeente Midden-Drenthe gebruikt gemaakt van een type beton waarin geen cement meer zit. Het is vervangen door andere materialen die minder milieubelastend zijn. Dit zorgt voor 50 procent minder CO2 uitstoot. Daarnaast wil het waterschap materialen die bij andere gemalen vrijkomen hergebruiken. Bij alle nieuwe renovatieprojecten gaat het waterschap modulair en circulair bouwen, zodat de onderdelen van gemalen en stuwen aan het einde van hun levensduur volledig uit elkaar gehaald kunnen worden en ergens anders weer opnieuw ingezet kunnen worden. Lees er alles over in dit interview met Rutger Dijsselhof.

Het voorkomen dat je moet bouwen is natuurlijk het meest circulair. Dat geldt ook voor onderdelen van een bouwwerk. Zo bouwt waterschap Aa en Maas boven de fijnroosters van de rioolwaterzuivering Oijen geen gebouw meer. Zij zorgden dat de fijnroosters (die grove delen uit het afvalwater zuiveren) nu geschikt zijn voor een buitenopstelling en dus geen gebouw meer nodig hebben. Dat verlaagt meteen de milieu-impact van deze rwzi.

‘Bij renovatie gebruiken we 8 circulaire ontwerpprincipes van Rijkswaterstaat’ vertelde Brenda van den Dungen van waterschap Aa en Maas ons in dit interview. ‘Bijvoorbeeld bij het vervangen van de stuwen in het Peelkanaal. Maar ook bij verschillende renovaties van rioolgemalen, dijkversterkingsprojecten en baggerwerkzaamheden waarop ontwerpprincipes 1 en 6 (zie hieronder) heel goed toe te passen zijn.“ Lees in het interview ook over hoe de Aanpak Duurzaam GWW Brenda helpt om infraprojecten circulair en duurzaam te maken.

Hier vind je alle publicaties van RWS over circulaire economie en infra. Zoals de factsheets ‘Klimaatneutrale en circulaire sluizen’, ‘Circulaire dijken’, ‘Materialenpaspoort’ en ‘Circulaire ontwerpprincipes RWS’ (Let op: de factsheets staan onderaan de pagina, even naar beneden scrollen dus.)


Ontwerpen

Circulair ontwerpen van GWW-projecten doe je met de acht circulaire ontwerpprincipes van Rijkswaterstaat. Die zijn gericht op preventie, waardebehoud en waardecreatie:
1. Voorkómen: niet doen wat echt niet hoeft.
2. Verleng de levensduur van bestaande objecten.
3. Maak duurzaam gebruik van bestaande objecten, materialen, grondstoffen en natuurlijke processen.
4. Ontwerp voor meerdere levenscycli.
5. Ontwerp toekomstbestendig.
6. Ontwerp voor optimaal beheer en onderhoud.
7. Ontwerp voor duurzaam materiaalgebruik.
8. Ontwerp voor minimaal grondstof en energiegebruik in de aanleg en gebruiksfase.


Voorbeeld doelstellingen:

★ In 2027 voeren we al onze renovatieprojecten volledig circulair uit en maken we gebruik van bestaande of biobased grondstoffen.
★ We geven prioriteit aan het renoveren en onderhouden van rwzi's, sluizen, stuwen en gemalen (en andere infra) boven nieuw bouwen vanaf 2023.
★ Bij verwijdering van rwzi's, sluizen, stuwen en gemalen zorgen we dat de onderdelen en anders de materialen ergens in een zelfde vorm opnieuw ingezet kunnen worden vanaf 2023.

Goed voorbeeld

Zeeger van de Koppel

Superschoon water uit een circulaire rioolwaterzuivering

Lees hier het interview met Zeeger >>

Algemene vragen over circulaire economie in jouw organisatie:

Wat is je verantwoordelijkheid als decentrale overheid in CE?

Hoe krijg je jouw organisatie en collega’s mee?

Hoe maak je CE meetbaar?

Hoe zorg je voor voldoende capaciteit en middelen?

Wat als de circulaire oplossing duurder wordt dan de lineaire?

Bekijk hier de antwoorden >>

Deel Met Je Collega’s

 
 
 
 

Verder lezen en verdiepen


Lees in het tijdschrift De Verschilmakers zeven circulaire praktijkverhalen van baanbrekende ambtenaren bij gemeenten, provincies en waterschappen. Deze verhalen zitten bomvol concrete tips om morgen mee aan de slag te gaan.

In deze zes podcasts gaan wij met experts in gesprek over hoe Nederland er in 2030 en 2050 uit komt te zien op het gebied van bouw, landbouw, infrastructuur, bedrijven, consumenten en afval.

In de andere edities over infrastructuur komen de volgende onderwerpen aan bod:

  • Wegen en fietspaden

  • Bruggen, viaducten en tunnels

  • Signalering, bewegwijzering en straatmeubilair

  • Pijpleidingen en bekabeling



Ben je nog niet aangemeld voor dit kennisnetwerk?
Meld je dan hier aan en vertel het door aan je collega’s!


 
 

Lees ook over de andere thema’s:

 

Een initiatief van:

In samenwerking met: