Materialenoverzicht maken

Een materialenoverzicht levert belangrijke informatie op over wat en vooral hoeveel je van welke grondstof in beheer hebt. Het geeft ook inzicht in wat herbruikbaar is op welk moment. Ook voor bestaande bruggen, viaducten en tunnels kunnen materiaalpaspoorten gemaakt worden. De Unie van Waterschappen heeft al haar materiaal met milieueffecten in kaart gebracht om daarmee circulair beheer van de materiaalvoorraad mogelijk te maken. Uit dit materiaaloverzicht blijkt dat veel materiaal niet snel vervangen zal worden maar in veel gevallen uiteindelijk goed herbruikbaar is.

Circulair onderhouden en renoveren

Niet supersexy misschien, maar met het onderhouden en renoveren van bruggen, tunnels en viaducten kunnen we het bouwen van nieuwe uitstellen. Dat maakt het een zeer circulaire oplossing. Ook onderhoud en renoveren kun je circulair doen door bijvoorbeeld in je onderhoudsplannen het gebruik van biobased materialen op te nemen. Of door bij een renovatie alleen hergebruikte materialen uit je eigen of andermans grondstoffenhub te gebruiken waardoor je geen nieuwe grondstoffen hoeft aan te boren. Het kan een manier zijn om in eerste instantie met circulaire materialen ervaring op te doen. Zo gaaat Waterschap Noorderzijlvest maar liefst 17 bruggen zo circulair mogelijk onderhouden en renoveren. Lees in de editie over bestaande bouw alles over circulair onderhoud, renoveren en slopen.

Voorkom nieuwbouw of anders: hanteer circulaire ontwerpprincipes

Natuurlijk is het voorkomen dat een tunnel, viaduct of brug volledig nieuw gebouwd moet worden het meest circulair. Maar moet er toch gebouwd worden, dan zijn circulaire ontwerpprincipes van belang:

● Zoals demontabel of zelfs remontabel bouwen. Bij demontabel bouwen kan een bouwwerk ook weer helemaal uit elkaar gehaald worden waardoor de materialen en onderdelen eenvoudig hergebruikt kunnen worden. Een remontabel bouwwerk kun je volledig uit elkaar halen en op een andere plek exact weer opbouwen (super circulair).

● Ontwerp voor veranderende eisen. Omdat hun functie verandert worden veel bruggen, tunnels of viaducten eerder gesloopt dan nodig is. De weg die over die brug loopt moet bijvoorbeeld breder of smaller, de brug of het viaduct moet zwaarder belast kunnen worden of de onderdoorgang moet verbreed of verhoogd. Wanneer een object zo ontworpen is dat het zich kan aanpassen aan veranderende eisen, hoeft het niet vervangen te worden.

● Om het mogelijk te maken onderdelen van bruggen, viaducten of tunnels op een andere plek opnieuw in te zetten is een bepaalde mate van standaardisatie van het ontwerp wenselijk. Om die standaard te bepalen is het noodzakelijk dat decentrale overheden een rol pakken, samen met Rijkswaterstaat om vervolgens bouwers mee te nemen in het nieuwe normaal van circulaire infrabouw.

Een handige leidraad voor circulair ontwerpen in GWW-projecten zijn de acht circulaire ontwerpprincipes van Rijkswaterstaat. Die zijn gericht op preventie, waardebehoud en waardecreatie:

1. Voorkómen: niet doen wat echt niet hoeft.
2. Verleng de levensduur van bestaande objecten.
3. Maak duurzaam gebruik van bestaande objecten, materialen, grondstoffen en natuurlijke processen.
4. Ontwerp voor meerdere levenscycli.
5. Ontwerp toekomstbestendig.
6. Ontwerp voor optimaal beheer en onderhoud.
7. Ontwerp voor duurzaam materiaalgebruik.
8. Ontwerp voor minimaal grondstof- en energiegebruik in de aanleg en gebruiksfase.

Voorbeelden circulaire projecten

De Cruqiusbrug bij Heemstede wordt deels vervangen en deels vernieuwd: “De nieuwe brug wordt energieneutraal, onderhoudsarm en circulair ontworpen en gebouwd, volgens de principes van industrieel, flexibel en demontabel bouwen.”

De gemeente Oude IJsselstreek heeft wandel- en fietsbrug ‘Hoge Brug - Melkvonder’ in Ulft vervangen met “minimale inzet van nieuwe - zogenaamde ‘virgin’- grondstoffen en maximaal hergebruik van die grondstoffen”. “De nieuwe brug bestaat uit een draagconstructie gemaakt van staal van de huidige brug, versterkt met ijzer dat vrijkwam uit een sloopproject van Dusseldorp, de buizenfabriek in Silvolde.” Je leest er meer over in het interview met Dennis Schilderinck onderaan deze pagina.

Andere voorbeelden zijn:
- Het circulaire viaduct bij Kampen, het eerste circulaire viaduct in Nederland
- Fietstunnel Stappegoor in Tilburg
- De Weidumerhoutbrug in Leeuwarden

Voorbeeld doelstellingen: