Jouw rol
Wat kan jij doen?
Op deze pagina lees je hoe jij als medewerker van de gemeente of provincie via je dagelijkse werk en kerntaken kunt bijdragen aan de circulaire economie. Je ontdekt welke rol jouw organisatie kan vervullen, en hoe je zelf aan de slag kunt.
Als medewerker van een gemeente of provincie heb je invloed op talloze processen waarin grondstoffen, materialen en ruimte een rol spelen: van vergunningverlening en inkoop tot gebiedsontwikkeling en afvalbeheer. Je beschikt over de instrumenten en de positie om circulariteit concreet te maken in de praktijk. Met beleid, regels en aanbestedingen kun je de markt sturen en samenwerking tussen ondernemers, inwoners en maatschappelijke partners tot stand brengen.
Je hoeft daarbij niet méér te doen, maar anders. Maar hoe past circulariteit bij de opgaven waarop je nú al stuurt? In het overzicht hieronder zie je hoe de circulaire economie direct bijdraagt aan jouw gemeentelijke of provinciale taken.
Gemeentelijke kerntaken
Door slimmer om te gaan met grondstoffen, verminderen we de hoeveelheid restafval. Dit verlaagt de kosten van afvalbeheer, een grote gemeentelijke uitgavenpost, en draagt bij aan de doelmatige inzet van publieke middelen.
Een circulaire economie maakt de regionale economie minder afhankelijk van schaarse grondstoffen en grillige internationale markten. Door materialen te hergebruiken, lokaal te verwerken en ketens te verkorten, wordt het regionale MKB minder kwetsbaar voor stijgende grondstofprijzen, leveringsproblemen en geopolitieke spanningen.
Slimmer bouwen betekent optimaal gebruikmaken van bestaande woningen, materialen en infrastructuur. Voorbeelden zijn doorstroming, optoppen, woningdelen en renovatie. Waar nieuwbouw nodig is, dragen gezonde, biobased materialen bij aan een lagere milieubelasting. Dat zorgt voor minder stikstofuitstoot. Dit maakt woningbouw zowel toekomstbestendiger als uitvoerbaarder.
Door slimmer te bouwen en beter gebruik te maken van wat er al is ontstaat ruimte zonder extra grondbeslag. Zo blijft er plek voor groen in de wijk, buitenspelen en recreatie. Een efficiënte aanpak die woningdruk vermindert en de leefomgeving versterkt.
Door infrastructuur slim te plannen en duurzaam te onderhouden, vergroten we de veiligheid, bereikbaarheid en leefbaarheid van onze wijken. Investeren in fietspaden, openbaar vervoer en groene routes vermindert de verkeersdruk en verbetert de luchtkwaliteit. Door bestaande infrastructuur optimaal te benutten en klimaatbestendig in te richten, beperken we kosten, voorkomen we overlast en maken we onze stad klaar voor de toekomst.
Slimmer ontwerp en productie betekent minder afval en minder uitstoot, schonere lucht, bodem en water. Dit draagt bij aan de gezondheid en leefkwaliteit van inwoners.
Tot wel 44 procent van de wettelijke klimaatdoelen is te halen met circulaire maatregelen. Door bijvoorbeeld hergebruik van bouwmaterialen en duurzame mobiliteit ondersteunen gemeenten hun kerntaken rond klimaatbeleid, energie en ruimtelijke ordening.
De circulaire economie nodigt uit tot burgerinitiatief en lokale samenwerking. Door te investeren in buurtwerkplaatsen, uitleensystemen en ontmoetingsplekken, versterken we de sociale infrastructuur en bouwen we aan vertrouwen tussen de gemeente en inwoners.
Provinciale kerntaken
Circulaire principes bieden handvatten voor zorgvuldig ruimtegebruik. Hergebruik van locaties en materialen, en het compact inrichten van de ruimte, dragen bij aan een efficiënte inrichting van het landschap en beperken onnodige versnippering.
Strategieën zoals kringlooplandbouw, duurzaam bodembeheer en het gebruik van biobased materialen kunnen bijdragen aan het versterken van natuurwaarden en biodiversiteit. Dit sluit aan bij het streven naar evenwichtige gebiedsontwikkeling, ondersteuning van bestaand natuurbeheer en het stimuleren van een vitaal platteland.
Door het ondersteunen van circulaire initiatieven in industrie, kennisdeling en samenwerking over sectoren en grenzen heen, kunnen provincies het regionale vestigingsklimaat versterken en bijdragen aan een toekomstbestendige regionale economie. Circulaire bedrijventerreinen en innovatieclusters helpen daarbij.
Circulair aanbesteden en het stimuleren van gedeelde en duurzame mobiliteitsoplossingen dragen bij aan het efficiënter gebruik van grondstoffen en infrastructuur. Dit kan bijdragen aan lagere beheerkosten en een goede bereikbaarheid in de regio.
Voor milieu en klimaat houden provincies toezicht op milieuwetten, verlenen zij (met de Omgevingsdienst) milieuvergunningen en stimuleren zij duurzame energie. Circulaire maatregelen zoals hergebruik van bouwmaterialen, regionale energiehubs en een circulair grondstoffenbeleid helpen hen bij het realiseren van hun klimaatdoelen.
Als schakel tussen het Rijk, gemeenten en waterschappen hebben provincies een coördinerende en toezichthoudende rol. Zij kunnen samenwerking stimuleren en bijdragen aan de opschaling van circulaire werkwijzen binnen de regio.
Rollen van de gemeenten en provincies
Gemeenten en provincies vervullen beide een onmisbare en complementaire rol in het stimuleren en mogelijk maken van de circulaire economie. Gemeenten staan dicht bij inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties, en kunnen via hun brede takenpakket op uiteenlopende manieren invloed uitoefenen. Provincies beschikken als middenbestuur over de schaal, het overzicht en de verbindende kracht om beleid, praktijk en partnerschappen samen te brengen.
Hieronder worden de belangrijkste rollen beschreven die beide bestuurslagen kunnen vervullen om de circulaire economie in hun regio te versterken. Elk vanuit hun eigen positie en in samenwerking met elkaar.
1
Facilitator en verbinder
Als facilitator kunnen gemeenten en provincies hun kennis, netwerk en organisatorische kracht inzetten om circulaire initiatieven van bewoners, ondernemers, maatschappelijke partners of mede-overheden mogelijk te maken. Denk aan het verbinden van partijen, het verlagen van drempels of het beschikbaar stellen van procesondersteuning.
2
Beleidsmaker en regelgever
Beide bestuurslagen stellen kaders en doelen op die circulair gedrag bevorderen. Gemeenten richten zich daarbij vaak op lokale verordeningen, omgevingsplannen en toezicht, terwijl provincies ruimtelijk beleid, energiestrategieën en landbouwvisies integreren om zo samenhangend circulair beleid te stimuleren.
3
Inkoper en aanbesteder
Met circulair inkopen en aanbesteden beïnvloeden gemeenten en provincies de markt en creëren zij ruimte voor producten en diensten met een lage milieu-impact, hergebruik van materialen en een langere levensduur. Provincies richten zich daarbij vaak op grotere infrastructurele projecten, gemeenten gebruiken hun inkoopkracht om lokale producten en diensten te stimuleren.
4
Beschikbaar steller van materialen en ruimte
Gemeenten en provincies zetten hun fysieke middelen in voor circulaire initiatieven. Dit kan variëren van het beschikbaar stellen van reststromen zoals biomassa of oud asfalt, tot het aanreiken van grond en gebouwen voor circulaire bedrijventerreinen, werkplaatsen of experimenten.
5
Initiator en versneller
Gemeenten nemen het voortouw bij lokale projecten en zorgen voor verbinding tussen buurtinitiatieven en ondernemers. Provincies katalyseren regionale samenwerking en ondersteunen opschaling van succesvolle initiatieven. Dit versterkt de doorwerking van circulaire economie van lokaal naar regionaal niveau.
6
Co-financier
Met circulair inkopen en aanbesteden beïnvloeden gemeenten en provincies de markt en creëren zij ruimte voor producten en diensten met een lage milieu-impact, hergebruik van materialen en een langere levensduur. Provincies richten zich daarbij vaak op grotere infrastructurele projecten, gemeenten gebruiken hun inkoopkracht om lokale producten en diensten te stimuleren.
7
Juridische en procesmatige onder-steuning
Circulaire initiatieven krijgen vaak te maken met bestaande wet- en regelgeving die nog is geschreven voor een lineaire economie. Gemeenten kunnen dan helpen door mee te denken bij omgevingsvergunningen, tijdelijke vrijstellingen of maatwerk binnen het lokale beleid. Provincies vullen dit aan bij complexere of regionale trajecten, zoals milieuregels, vergunningverlening voor afvalverwerking of conflicten tussen beleidsterreinen.
De uitvoering van veel milieutaken ligt bij de omgevingsdienst. Deze dienst voert namens gemeenten en provincies vergunningverlening, toezicht en handhaving uit, en speelt een belangrijke adviserende rol. Bijvoorbeeld wanneer circulaire ondernemers werken met reststromen, materialen hergebruiken of willen experimenteren buiten de standaardregels. Gemeenten en provincies sturen op het beleid, terwijl de omgevingsdienst meedenkt over de toepassing ervan in de praktijk.
8
Kennis-makelaar en belangen-behartiger (provincies)
Provincies verbinden data, onderzoek en beleid met de lokale praktijk. Zij verzamelen kennis over grondstoffenstromen, circulaire innovaties en effecten op regio’s, en maken deze inzichten toegankelijk voor overheden, ondernemers en maatschappelijke partners. Daarnaast behartigen zij regionale belangen bij het Rijk en in Brussel, bijvoorbeeld door te pleiten voor regelgeving die circulaire experimenten mogelijk maakt of door regionale ervaringen in te brengen in nationale en Europese beleidsvorming. Zo vergroten zij de zichtbaarheid en invloed van circulaire ontwikkelingen uit de regio.
Wat kan jij zelf doen?
De overgang naar een circulaire economie vraagt niet alleen om beleid en bestuurlijke keuzes, maar ook om verandering in de dagelijkse werkpraktijk. Juist als collega, op de werkvloer, in het team, tussen de mensen heb jij een sleutelrol in het realiseren van deze verandering. Jij kunt de beweging concreet maken, bespreekbaar houden en vooruithelpen. Wat kan jij doen?
1. Geef het goede voorbeeld
Gedrag werkt aanstekelijk. Door in jouw werk bewuste keuzes te maken, herbruikbare producten gebruiken, kritisch kijken naar materiaalgebruik of circulair inkopen, laat je zien wat er mogelijk is. Daarmee nodig je collega’s uit om hetzelfde te doen. Ga het gesprek aan: wat kunnen zij vanuit hun rol bijdragen? Zo verspreidt circulair denken zich vanzelf door de organisatie.
2. Zet circulariteit op de kaart
Organiseer een lunchsessie of deel een inspirerend voorbeeld in het teamoverleg. Vertel korte succesverhalen in teammeetings of via interne communicatie (intranet). Bewustwording begint bij zichtbaarheid. Breng circulariteit onder de aandacht op een laagdrempelige, positieve manier.
3. Betrek je collega’s
Vraag om ideeën, stel vragen (“Hoe kunnen wij als team circulairder werken?”) en stimuleer gezamenlijke acties. Organiseer een brainstormsessie met collega’s en relevante partners om circulaire kansen binnen jouw beleidsveld te verkennen. Vraag welke initiatieven zij zien, welke knelpunten er zijn en hoe jullie gezamenlijk meer circulair kunnen werken.
4. Experimenteer en leer
De circulaire economie is nieuw terrein. Er is ruimte voor pionieren. Probeer iets uit, leer van wat werkt (en wat niet), en deel je inzichten met anderen. Zo bouw je samen ervaring op en help je circulariteit te verankeren in de organisatiecultuur.
5. Verbind afdelingen en perspectieven
Transities houden zich niet aan organisatiegrenzen. Zoek samenwerking met collega’s uit andere teams, domeinen of locaties. Breng mensen samen die anders niet zo snel met elkaar in gesprek gaan, juist daar ontstaan vaak de beste ideeën.
6. Maak het concreet en praktisch
Circulariteit klinkt groot, maar wanneer je circulaire doelen vertaalt naar concrete acties binnen je eigen team en werk wordt het behapbaar. Werk samen met analisten en laat zien wat de impact is van projecten die je uitvoert of aanjaagt, bijvoorbeeld door het besparen van grondstoffen, verminderen van afval of verlengen van de levensduur van materialen. Door het tastbaar te maken, help je anderen om ook in actie te komen.
Versterk de beweging via ons platform
Wil je anderen inspireren of zelf nieuwe ideeën opdoen? Help mee aan ons platform voor en door collega’s van decentrale overheden die werken aan circulariteit:
- Deel jouw verhaal: Heb je een voorbeeld van circulair denken of doen binnen jouw gemeente of provincie? Laat het ons weten! Jouw praktijkervaring kan anderen op weg helpen.
- Verwijs naar goede voorbeelden: Is er een project, initiatief of collega dat navolging verdient? Stuur het in of tip anderen via het platform.
- Word een Verschilmaker ambassadeur! Help ons bekendheid te vergroten door met collega’s in gesprek te gaan over De Verschilmakers. Ken of ben jij iemand die een leidende rol heeft gespeeld in een inspirerend circulair project? Wij horen graag van je hoe je dat hebt gedaan!
- Laat je inspireren: Op onze website vind je interviews, voorbeelden en tools die laten zien hoe circulaire economie in de praktijk werkt. Neem een kijkje, deel een link, of bespreek een voorbeeld tijdens je volgende teamoverleg.
Kijk voor tips op de themapagina aanpak en implementatie
