Stimulerende regelgeving
Op dit moment worden bedrijven niet afgerekend op hun uitstoot naar lucht, water en bodem. De impact van een productieproces op de omgeving of het veroorzaken van afval wordt nauwelijks belast, terwijl de samenleving er negatieve gevolgen van ondervindt. Slechte luchtkwaliteit zorgt jaarlijks voor 12.000 vroegtijdige doden em de hoeveelheid mineralen en andere voedingsstoffen in ons groente en fruit neemt af door verschraling van de bodem. Er wordt onderzocht wat het precieze effecten van microplastics in drinkwater zijn.
Een ongezonde omgeving maakt ons ongezond en daar betalen we als samenleving voor. Stimulerende regelgeving kan ons helpen om te versnellen naar een circulaire economie die ervoor zorgt dat in de gehele productieketen de uitstoot naar lucht, water en bodem vermindert. Stimulerende regelgeving zou bedrijven moeten stimuleren circulair te innoveren. Daarbij is dergelijke regelgeving nodig om een circulaire economie financieel rendabel te maken en om een level playing field te creëren tussen bedrijven.
Het PBL raadde in de monitor (ICER), die meet hoe circulair Nederland is, aan dat: “naast de vaak vrijwillige instrumenten die nu worden ingezet, de komende jaren meer dwingende instrumenten nodig zijn om de grote ambities te realiseren”. In Nederland wordt gewerkt aan het concretiseren van de circulaire doelen. Mogelijk komen daar meer stimulerende maatregelen bij. Er wordt bijvoorbeeld gesproken van een belastingverschuiving van arbeid naar materialen, waarbij materialen dus duurder worden en arbeid om spullen te repareren of hergebruiken goedkoper. Het Ex’tax project laat zien hoe deze verschuiving in het belastingsysteem mogelijk te maken is. Om klimaatdoelen te halen wordt daarnaast de CO-2 prijs waarschijnlijk steeds duurder. Lineaire materialen worden daardoor ook steeds duurder. Mogelijk zal de overheid net als in Zweden de prijs van primaire grondstoffen meer gaan belasten. Daar is al in 2017 de belasting op reparaties gehalveerd.
Naast stimulerende regelgeving moet er ook gewerkt worden aan het wegnemen van belemmerende wetgeving. Het komt regelmatig voor (bijvoorbeeld in de voedselindustrie) dat reststromen als afval worden gezien en niet opnieuw mogen worden ingezet, terwijl dat wel goed zou kunnen. Hieraan werkt o.a. de task force herijking afvalstoffen maar dit is ook een thema om met je eigen omgevingsdienst aan te werken.
Welke rol kun je als decentrale overheid spelen in het bevorderen van stimulerende regelgeving?
Lobby voor stimulerende regelgeving bij het rijk
Als decentrale overheid kan je invloed uitoefenen door een actieve lobby voor stimulerende regelgeving op te zetten, zoals de provincie Noord-Holland doet. De provincie werkt samen met regionale partners, gemeenten, waterschappen, MRA, IPO èn Europese netwerken, om de lobbypunten bij het Rijk en in Europa te agenderen.
Loketten waar belemmerende regelgeving kan worden doorgegeven
Een andere rol is lokaal en regionaal mkb te helpen hun weg te vinden in wet- en regelgeving. Een partij die ondernemers kan helpen met belemmeringen is Het Versnellingshuis. Ondernemers in de gemeente Rotterdam kunnen terecht bij het Circulair Loket met hun (juridische) vragen. Dit geeft de gemeente inzicht in waar ondernemers tegenaan lopen en welke belemmeringen en kansen er liggen in wet- en regelgeving.
Overzicht van activerende regelgeving
De gemeente Amsterdam is een digitale tool ‘activerende regelgeving’ aan het ontwikkelen. Deze tool biedt circulaire beleidsmakers, adviseurs en ondernemers een zo volledig mogelijk overzicht van de publieke, private en fiscaalrechtelijke instrumenten en maatregelen die ze kunnen aanwenden. Beleidsmakers kunnen zo efficiënter gebruikmaken van alle mogelijkheden binnen de de wet- en regelgeving om de transitie naar een circulaire economie flink te versnellen. Tegelijkertijd laat de tool in de toekomst zien welke artikelen (meer) circulaire activiteiten en ondernemingen in de weg staan, en waar wetgeving op termijn aangepast zou moeten worden.
Werken aan regelgeving met omgevingsdiensten
Omgevingsdiensten komen bij veel bedrijven in de regio over de vloer. Zij hebben dus zicht op wat er bij bedrijven speelt, ook aan belemmerende regelgeving. Zij kunnen bijvoorbeeld adviseren over hoe je afvalstoffen maximaal hergebruikt. Wanneer je omgevingsdiensten in een vroeg stadium betrekt bij projecten waarbij afval opnieuw ingezet wordt, kunnen zij vanaf het begin meedenken hoe ondanks soms moeilijk makende wetgeving het project toch ten uitvoer kan worden gebracht. De provincie Gelderland organiseert voor zijn 7 omgevingsdiensten en 51 gemeenten sessies om te kijken hoe ze samen kunnen optrekken bedrijven te stimuleren. De Omgevingsdienst NL heeft in opdracht van IPO aan de hand van casussen onderzocht waar de eerste aanknopingspunten zitten voor invloed via vergunningen, toezicht en handhaving. In dit ‘Onderzoek circulaire economie & VTH’ lees je er meer over. Deze infographic vat het onderzoek samen.
Regelgeving die er (bijna) is en waar bedrijven en decentrale overheden nu al rekening mee moeten houden
- Vanuit het Europees Parlement is een wet in de maak die het recht op reparatie wil invoeren, om reparaties kostenefficiënt en aantrekkelijk te maken.
- De uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (upv) voor textiel is per 2023 een feit. De upv houdt in dat producenten van consumentenkleding verantwoordelijk worden voor de inzameling, recycling, hergebruik en afdankfase van de producten die zij op de markt brengen. Producenten moeten dit logistieke systeem ook gaan financieren. Naast producentenverantwoordelijkheid op textiel werkt het Rijk op dit moment aan producentenverantwoordelijkheid voor verpakkingen, elektrische en elektronische apparatuur, batterijen, matrassen en zwerfafval. De upv heeft waarschijnlijk grote invloed op gemeentelijke afvalinzameling, maar hoe precies is nog onduidelijk.
- Regelgeving voor klimaat of bijvoorbeeld stikstof kunnen worden behaald door in te zetten op een circulaire economie, bijvoorbeeld in de bouw. In de publicatie 'de handreiking stikstof loze woningbouw' staan maatregelen die gemeenten kunnen nemen om stikstof tijdens de bouw te verminderen. Denk hierbij aan het gebruik van lichtere biobased materialen of prefab en modulair bouwen. Gemeenten kunnen hier op sturen, zowel in rol als grondeigenaar, opdrachtgever, vergunningverlener als facilitator.
Voorbeeld doelstellingen:
★ “In 2025 hebben wij met de andere decentrale overheden en andere relevante partijen uit de regio in beeld wat er aan stimulerende regelgeving nodig is om de regio gezond te maken. Regelgeving die op landelijk niveau uitgevoerd moet worden bieden we aan bij het rijk.”★ “In 2024 zitten in al onze vergunningen circulair voorwaarden.”
★ “In 2024 hebben we met onze omgevingsdienst(en) en alle decentrale overheden uit de regio in beeld gebracht welke mogelijkheden we hebben regionale bedrijven te stimuleren circulair te gaan werken en voeren we dat uit. ”
Goed voorbeeld
Ankie Peters
In Gelderland leiden we alle 7 omgevingsdiensten op om circulair ambassadeur te worden, we komen dagelijks bij bedrijven over de vloer.
Lees hier het interview met Ankie >>
Algemene vragen over circulaire economie in jouw organisatie:
Wat is je verantwoordelijkheid als decentrale overheid in CE?
Hoe krijg je jouw organisatie en collega’s mee?
Hoe maak je CE meetbaar?
Hoe zorg je voor voldoende capaciteit en middelen?
Wat als de circulaire oplossing duurder wordt dan de lineaire?
Bekijk hier de antwoorden >>Deel Met Je Collega’s
Verder lezen en verdiepen
Lees in het tijdschrift De Verschilmakers zeven circulaire praktijkverhalen van baanbrekende ambtenaren bij gemeenten, provincies en waterschappen. Deze verhalen zitten bomvol concrete tips om morgen mee aan de slag te gaan.
In deze zes podcasts gaan wij met experts in gesprek over hoe Nederland er in 2030 en 2050 uit komt te zien op het gebied van bouw, landbouw, infrastructuur, bedrijven, consumenten en afval.
In de andere edities over bedrijven komen de volgende onderwerpen aan bod:
-
Activeren bedrijven
Lokaal bedrijvennetwerk
Circulair inkopen
Financiële ondersteuning
Ben je nog niet aangemeld voor dit kennisnetwerk?
Meld je dan hier aan en vertel het door aan je collega’s!
Lees ook over de andere thema’s:
Een initiatief van:
In samenwerking met:
