Circulair inkopen
Nederland heeft heel weinig eigen grondstoffen en een relatief kleine maakindustrie. Wij moeten dus veel grondstoffen, materialen en (half)producten ergens anders vandaan halen. Inkopen dus. Nederlandse bedrijven zijn er een kei in. En decentrale overheden ook. Het totale inkoopvolume werd in 2019 geschat op zo’n 46 miljard. Het is dus heel effectief om op circulaire inkoop in te zetten: je kan hier veel impact maken. Veel bedrijven worden door inkoop aangezet na te denken over hun circulaire aanbod en zo zien we daadwerkelijk veel organisatie in beweging komen. Ook zij kopen (deel)producten of materialen weer in en stimuleren op die manier ook de rest van de keten. Zoals Patrick Blom, programmamanager CE bij waterschap Vallei en Veluwe in dit interview zegt: “wij (hebben) een gezamenlijk inkoopvolume van 2.2 miljard euro als waterschappen. Als we dit circulair besteden, maken we echt impact.”
Wat is circulair inkopen?
Circulair inkopen betekent dat een inkoper producten of materialen inkoopt die zo weinig mogelijk impact op het milieu maken, die dus bijvoorbeeld uit primaire grondstoffen bestaan. En die na hun eerste gebruiksfase opnieuw gebruikt kunnen worden. Bijvoorbeeld als product, component of materiaal. Bij circulair inkopen wordt ook gekeken naar de levensduur van producten en componenten. Daarnaast kijkt een circulaire inkoper of de ingekochte nieuwe producten zo zijn ontworpen dat ze eenvoudig zijn te repareren en of de onderdelen of materialen aan het einde van de levens- of gebruiksduur weer in een nieuwe cyclus kunnen worden ingezet. Waardevernietiging wordt zoveel mogelijk voorkomen. (Bron: Unie van Waterschappen )
Projecteigenaren zijn belangrijker dan de inkoper
Als het gaat over circulair aanbesteden wordt er vaak gekeken naar de afdeling inkoop. Maar inkopers kunnen vaak in het inkoopproces weinig circulaire eisen meer toevoegen. Dit moet aan het begin van een project gebeuren, wanneer specificaties worden bedacht. Of het nou gaat om de bouw van sociale huurwoningen, de versterking van een dijk of het straatmeubilair op het marktplein. Willen organisaties circulair inkopen dan is het verstandigste om collega’s circulair op te leiden. Om te laten zien hoe zij circulair inkopen mogelijk kunnen maken in hun werk en projecten. Deze website (die je nu bekijkt) bevat dus belangrijke kennis voor al je collega’s om straks circulair in te kunnen kopen.
Om circulair in te kopen hoef je geen circulair specialist te zijn
Regelmatig hebben ambtenaren het gevoel dat ze voor een onmogelijk opgave staan: ze moeten van te voren bedenken wat de meest circulaire oplossing is zonder dat zij weten wat de circulaire mogelijkheden precies zijn en wat het meeste impact heeft. Belangrijk bij circulair inkopen is dat er niet te veel in detail wordt uitgevraagd zodat er ruimte blijft voor innovatie tijdens het project en de inkoper niet op de stoel hoeft te gaan zitten van een specialist. Uitvragen waarin eisen worden opgenomen om de milieu-impact tot een minimum te beperken of zelfs een positief effect op het milieu te laten hebben, werken beter. Je komt dan al snel uit bij circulaire oplossingen. Gezamenlijk werken aan oplossingen op basis van gedeelde ambitie werkt vaak ook nog sneller en goedkoper. Een vorm die daarvoor gebruikt kan worden is bijvoorbeeld ‘rapid circular contracting’. Hier lees je in een notendop hoe dit werkt.
Waar moet je op letten bij het selecteren van een opdrachtnemer of leverancier?
Met inkoop kan je echt een verschil maken, maar dan moet het gesprek met opdrachtnemers en leveranciers wel verder gaan dan het gebruik van duurzame energie. Bij inkoop kijk je naar de kwaliteit en kosten van het product, maar bij circulair inkopen kijk je ook naar zaken als herbruikbaarheid van materiaal, grondstoffen, energieverbruik, afvalverwerking, waterverbruik, CO2-uitstoot of arbeidsomstandigheden. Je moet op detail willen weten hoe een leverancier een product ontwikkelt: welke grondstoffen ervoor worden gebruikt, welke milieu-impact en sociale impact die hebben, wat de mogelijkheden van het product zijn aan het einde van zijn gebruiksduur. Maar ook hoe het bedrijf van plan is steeds duurzamer te gaan produceren. Dan krijg je een beeld van de visie van het bedrijf, de vernieuwings- én verduurzamingsdrift. Sluit dit aan bij jouw ambities? Dan heb je een partner in crime gevonden die jou en je collega’s kan voeden met creatieve, duurzame en circulaire innovaties. Aan jou de taak om kritische vragen te blijven stellen bij de realisatie en ook bij de oplevering zodat je de volgende keer nog meer circulair kan inkopen.
Wat als de circulaire oplossing duurder wordt?
In dit filmpje leggen we je het uit. Vaak is men van te voren al bang dat een circulaire oplossing duurder wordt, maar kost het vooral even meer tijd om nieuwe dingen uit te zoeken. Mocht het daadwerkelijk duurder worden, dan is het slim om verder te kijken dan alleen de initiële aanschafkosten (de kosten die je maakt op dit moment dat je iets aanschaft). Circulaire oplossingen hebben vaak minder onderhoudskosten en zijn aan het einde van de levensfase meer waard dan niet-circulaire oplossingen. Is je product nog steeds duurder dan heeft het zin om met een ‘milieu kosten indicator’ te gaan werken. Iets wat nu al vaak wordt toegepast bij infrastructurele projecten. Het zijn de kosten die komen kijken bij de milieuschade van een project, dus uitstoot naar lucht, water of grond. Als je die kosten aftrekt van de initiële aanschafkosten is een circulair project vrijwel altijd goedkoper dan een standaard project. En ook nog eens eerlijker want de maatschappelijke schade die optreedt bij een niet-duurzaam project betaal je altijd ergens anders, bijvoorbeeld omdat mensen ongezonder worden van ongezonde lucht, water of bodemkwaliteit.
Je hoeft het niet alleen te doen
Er bestaan verschillende buyer groups waar je veel van kan leren. Binnen een Buyer Group werken publieke en private opdrachtgevers gezamenlijk aan een marktvisie en -strategie op het verduurzamen van een specifieke productcategorie. Zo zijn er buyer groups voor bedrijfsvoering, bouw, GWW en mobiliteit.
Meer weten over circulair inkopen?
- Je leest alles over circulair inkopen in dit e-book ‘Circulair Inkopen in 8 stappen’ van Copper8.
- Specifiek voor de bouw is er de ‘Leidraad circulair inkopen’ van Platform CB’23.
- Op het platform ‘Ik wil circulair inkopen’ vind je alles over inkoopprocessen, stappenplannen en e-learnings, zowel voor externe uitvragen als de interne inkoop.
- Pianoo is het expertisecentrum aanbesteden en biedt m.b.t. circulaire aanbesteden praktijkvoorbeelden, handreikingen en onderzoeken.
- Twee voorbeelden van hoe bedrijven impact maken met hun circulaire inkoopstrategieën lees je in de interviews met Evelien van den Bossche van KPN en Lise Hordijk van Bugaboo.
- NEVI is een kennisnetwerk voor inkoop, contract- en supply management en biedt trainingen circulaire inkoop.
- Nog meer over inkoop op deverschilmakers.nl
Voorbeeld doelstellingen:
★ We hebben in 2023 de gehele organisatie circulair opgeleid zodat alle ambtenaren weten hoe ze circulaire economie in hun projecten kunnen toepassen en daardoor circulair inkopen.★ Vanaf 2024 vragen we bij alle inkoop en aanbestedingen de milieu-impact in kaart te brengen aan opdrachtnemers en leveranciers en rekenen we ze daar op af.
★ Vanaf 2025 zitten in al onze inkoop en aanbestedingen circulaire vereisten en kiezen we leveranciers en opdrachtnemers op basis van hun circulaire kennis, ambities en ervaring.
Goed voorbeeld
Virpi Heybroek
We vragen bedrijven naar hun circulaire groeipad in de toekomst.
Lees hier het interview met Virpi >>
Algemene vragen over circulaire economie in jouw organisatie:
Wat is je verantwoordelijkheid als decentrale overheid in CE?
Hoe krijg je jouw organisatie en collega’s mee?
Hoe maak je CE meetbaar?
Hoe zorg je voor voldoende capaciteit en middelen?
Wat als de circulaire oplossing duurder wordt dan de lineaire?
Bekijk hier de antwoorden >>Deel Met Je Collega’s
Verder lezen en verdiepen
Lees in het tijdschrift De Verschilmakers zeven circulaire praktijkverhalen van baanbrekende ambtenaren bij gemeenten, provincies en waterschappen. Deze verhalen zitten bomvol concrete tips om morgen mee aan de slag te gaan.
In deze zes podcasts gaan wij met experts in gesprek over hoe Nederland er in 2030 en 2050 uit komt te zien op het gebied van bouw, landbouw, infrastructuur, bedrijven, consumenten en afval.
In de andere edities over bedrijven komen deze onderwerpen aan bod:
-
Activeren bedrijven
Lokaal bedrijvennetwerk creëren
Stimulerende regelgeving
Financiële ondersteuning
Ben je nog niet aangemeld voor dit kennisnetwerk?
Meld je dan hier aan en vertel het door aan je collega’s!
Lees ook over de andere thema’s:
Een initiatief van:
In samenwerking met:
