Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV): wat is de rol van je gemeente of provincie?
In dit artikel wordt uitgelegd wat de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) betekent voor gemeenten en provincies. Met deze wetgeving verschuift de verantwoordelijkheid voor het afvalbeheer van producten naar de producenten zelf. Dit heeft ook gevolgen voor lokaal beleid, toezicht en samenwerking in de keten. Hoe kun je als gemeente of provincie inspelen op de veranderingen die dit meebrengt, en bijdragen aan meer hergebruik, minder afval en een goed werkend circulair systeem?
Wat houdt de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid* (UPV) in?
*De engelse term voor UPV is Extended Producer Responsibility (EPR)
De UPV stelt producenten, importeurs en distributeurs verantwoordelijk voor het afvalbeheer van hun producten, met als doel betere afvalinzameling, recycling, hergebruik, en minder zwerfafval. Ze betalen de kosten voor de afvalfase van hun product, inclusief de inzameling, hergebruik, recycling en verwerking. Dit stimuleert producenten om na te denken over de gehele levenscyclus van hun product, inclusief de verwerking hiervan aan het eind van de levensduur.
Specifieke UPV doelen per productgroep
Omdat elke productketen andere uitdagingen kent, zijn er verschillende UPV’s met doelen en verplichtingen die afgestemd zijn op de specifieke productketen. Vaak gaat het om EU-regels, die de EU ofwel rechtstreeks aan producenten oplegt, ofwel aan de lidstaten om verder uit te werken.
Voor een groot aantal productgroepen is er al een UPV, op deze pagina vind je een overzicht. Elk UPV heeft zijn eigen verplichtingen. Er zijn bijvoorbeeld verplichtingen voor het inzamelen en recyclen van afvalstoffen.
De komende jaren (2025-2028) worden meer productgroepen onder UPV gebracht. Afhankelijk van de productgroep zijn er overgangsregelingen en implementatieperiodes voorzien om producenten en gemeenten voor te bereiden op hun nieuwe taken. Het is raadzaam om als provincie of gemeente rekening te houden met deze ontwikkelingen, omdat ze gevolgen hebben voor afvalbeheer, inzameling en het stimuleren van circulair handelen binnen gemeenten en provincies.
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht op de naleving van deze UPV-regels. Afvalcirculair.nl biedt een overzicht van ontwikkelingen omtrent UPV.
Wat betekent dit voor gemeenten en provincies?
De UPV stimuleert betere afvalinzameling en recycling, vermindert zwerfafval en moedigt hergebruik en reparatie aan. Bij goede inrichting en beheer kunnen decentrale overheden technische kringlopen sluiten en storten en verbranden terugdringen. Anderszijds kunnen ook spanningen ontstaan tussen gemeenten en producenten over verantwoordelijkheden en uitvoering.
Concreet betekent dit voor gemeenten en provincies:
- Toezicht & handhaving: vervul een signalerende en informerende rol richting productenorganisaties, inwoners en ketenpartners.
- Beleid en uitvoering aanpassen: actualiseer afval- en inzamelingsbeleid aan de nieuwe eisen; faciliteer gescheiden inzameling en informeer inwoners.
- Samenwerken in de keten: maak duidelijke afspraken met producenten en producentenorganisaties over afvalstromen en recycling; betrek de juiste verwerkers.
- Ketenregie versterken: gebruik de UPV om de positie als ketenregisseur te versterken en uitvoering te verbinden met beleid.
Wat kun je doen?
1
Breid gescheiden inzameling uit
op milieustraten naar minimaal 18 fracties, inclusief kringloopgoederen, klein elektrisch afval en textiel. Verminder nascheiding van grof restafval: bronscheiding is vaak efficiënter.
2
Communiceer actief naar inwoners
over waar zij hun producten kunnen inleveren en deel resultaten over ingezamelde kilo’s, hergebruik en recycling. Duidelijke bebording en persoonlijke uitleg op milieustraten helpen om beter te scheiden.
3
Werk samen met producentenorganisaties en verwerkers
(zoals Verpact en Recybem) om rollen, verantwoordelijkheden en inzamelfrequenties af te stemmen. Denk aan omgekeerd inzamelen of extra faciliteiten voor kleine elektrische apparaten en textiel.
3
Maak inzamelen laag drempelig
met inleverpunten in winkels en buurthuizen.
5
Versterk lokale samenwerking
tussen milieustraten, kringloopwinkels en repaircafés om hergebruik en circulariteit in de praktijk te bevorderen. Lees bijvoorbeeld over hoe je dit kan doen binnen circulaire ambachtscentra.
Meer weten?
- Artikel Voorbeelden succesvolle UPV’s (tekst)
- Meer informatie over de UPV en praktijkvoorbeelden op de website van NVRD
- Meer informatie over UPV op de website van Afvalcirculair
- Informatie over uitvoering van UPV voor verpakkingen
- Platform CB’23 – Leidraad Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid
- White paper – Transitiepaden voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid op weg naar een circulaire economie.
- UPV Textiel voor producenten: scenario’s en impact voor gemeenten.
Connect met de Verschilmakers community of deel circulaire voorbeelden op het Verschilmakersplein.
Doe mee