Kritieke grondstoffen: wat decentrale overheden kunnen doen met de Critical Raw Materials Act

wat is de CRMA?

De Critical Raw Materials Act is een Europese verordening (2024) die streeft naar een veilige, duurzaam en stabiele beschikbaarheid van kritieke grondstoffen zoals lithium, kobalt en andere metalen. Deze grondstoffen zijn essentieel voor sectoren zoals hernieuwbare energie, digitale technologie, lucht- en ruimtevaart en defensie.

Europa beschikt zelf slechts over beperkte voorraden en is daarom afhankelijk van import uit landen zoals China, Congo en Turkije. Dit brengt milieu-, sociale en geopolitieke risico’s met zich mee en maakt de levering kwetsbaar.

Doelen CMRA voor 2030

De CRMA stelt de volgende streefwaarden:

Minimaal 10% van de kritieke grondstoffen wordt binnen de EU gewonnen;

40% van deze grondstoffen wordt binnen de EU verwerkt; 

 25% van de kritieke grondstoffen wordt gerecycled;

Maximaal 65% afhankelijkheid van één land per kritieke grondstof om de economie minder kwetsbaar te maken

Daarnaast voorziet de CRMA in:

Een Europese Coördinatieraad (Critical Raw Materials Board) voor monitoring en samenwerking tussen lidstaten.

Bevoegdheden voor de Commissie om strategische projecten snel te erkennen en gezamenlijke inkoopmechanismen op te zetten.

De CRMA is hiermee een integraal instrument om Europese waardeketens robuust, circulair en zelfstandig te maken.

Waarom is de CRMA relevant voor gemeenten en provincies?

Gemeenten en provincies zijn niet eigenaar van de grondstoffen, maar spelen een cruciale rol in de uitvoering:

• Zij organiseren inzameling en recycling
• Zorgen dat afvalstromen geschikt zijn voor hergebruik
• Faciliteren samenwerking tussen producenten, kennisinstellingen en inwoners

Door deze rol kunnen lokale overheden bijdragen aan:

• Regionale economische veerkracht
• Circulaire en duurzame waardeketens
• Lokale werkgelegenheid en innovatie

beleidsopties voor provincies

Provincies kunnen de CRMA ondersteunen door:

• Regionale keteninitiatieven te ontwikkelen: stimuleer urban mining en circulaire industrieparken voor inzameling en terugwinning van elektronica, batterijen en andere materialen.
• Innovatieve bedrijven en onderzoek te faciliteren: bied subsidies of locatie voor pilotprogramma’s en proeftuinen voor recycling, batterijdemontage of hergebruik van kritieke grondstoffen; werk samen met kennisinstellingen om nieuwe technologieën te testen. De provincie Zuid-Holland liet door het The Hague Centre for Strategic Studies onderzoeken hoe logistiek, opslag, verwerking, recycling, innovatie en kennisontwikkeling kan worden versterkt. Noord-Holland, Flevoland en de Metropoolregio Amsterdam deden soortgelijke onderzoeken om regionale kansen en capaciteiten in kaart te brengen. Op de themapagina Bedrijven, economie & Ketensamenwerking lees je meer over hoe je bedrijven kunt ondersteunen bij innovatie. 
• Vergunningen en ruimtelijke plannen aan te passen: reserveer ruimte op bedrijventerreinen voor demontagebedrijven, recyclingfaciliteiten of proeftuinen, en integreer milieu- en duurzaamheidscriteria in nieuwe vergunningen.
• Samenwerking te stimuleren: faciliteer netwerken voor gemeenten, bedrijven en universiteiten om kennis te delen en ketens voor secundaire grondstoffen te versterken.
• Circulair inkoopbeleid te ontwikkelen: neem eisen op zoals een minimaal percentage gerecycled materiaal bij provinciale aanbestedingen voor infrastructuur, gebouwen of voertuigen. Op de themapagina Inkoopbeleid & Aanbestedingen lees je hoe je hiermee aan de slag kan. 
• Bewustwording en educatie bevorderen: organiseer workshops, webinars en campagnes voor bedrijven en inwoners over kritieke grondstoffen, circulariteit en duurzaam gebruik. 

Monitoring en dataverzameling inzetten: registreer en deel hoeveel materialen worden ingezameld, hergebruikt of gerecycled om beleid en investeringen te sturen. Lees op de pagina Monitoring & Evaluatie hoe je hiermee aan de slag kan gaan.

beleidsopties voor gemeenten

Gemeenten kunnen bijdragen door:

• Afvalbeheer en e-waste: extra inzamelpunten voor kleine elektronica in wijkcentra, scholen en bibliotheken; periodieke ophaaldagen voor smartphones, laptops en accu’s.
• Lokale samenwerking: samenwerkingen met ondernemers, scholen en maatschappelijke initiatieven voor hergebruik en reparatie.
• Circulaire inkoop toe te passen: eisen opnemen voor minimaal gerecycled materiaal of herbruikbare componenten bij gemeentelijke aanbestedingen.
• Innovatieve wijk- en stadsinitiatieven te faciliteren: start en faciliteer inwonersinitiatieven zoals repaircafés of doe-het-zelf-proeftuinen waar inwoners oude apparaten kunnen repareren. Stimuleer deelconcepten zoals elektrische deelauto’s of deelfietsen om materialen langer in gebruik te houden. 
• Ruimtelijke en milieuregels te updaten: reserveer ruimte voor lokale recyclingbedrijven of demontagebedrijven; maak het mogelijk om proeftuinen voor urban mining of batterijrecycling in bestaande bedrijventerreinen te starten.
• Communicatie en educatie te ontwikkelen: organiseer net zoals de gemeente Haarlem en Zaandam workshops over e-waste, circulair gedrag en kritieke grondstoffen; ontwikkel educatieve campagnes op social media en scholen.
• Regionale data te verzamelen en delen: houd bij welke materialen via gemeentelijke inzamelpunten binnenkomen, welke gerecycled worden en wat er hergebruikt wordt; deel deze data met lokale bedrijven en kennisinstellingen voor analyse en pilots.

Kortom: de CRMA biedt een kader om kritieke grondstoffen strategisch, circulair en veilig te benutten. Gemeenten en provincies spelen hierbij een essentiële rol door inzameling, samenwerking en circulaire initiatieven te faciliteren, waarmee ze zowel regionale economie als maatschappelijke waarde versterken en onafhankelijkheid vergroten.