CO₂-reductie stimuleren bij aanbestedingen – deel 2
Het artikel samengevat:
Dit artikel is een verdieping op ‘CO2-reductie stimuleren bij aanbestedingen – deel 1’, waarin we het potentieel van aanbesteden voor CO2-reductie bespraken. Dit artikel is relevant voor beleidsmedewerkers die zich willen verdiepen in het implementeren van CO2-reductie doelen in aanbestedingsprocessen.
Van ambitie naar uitvoering
Steeds meer overheden zetten hun inkoopkracht in voor CO₂-reductie. Maar hoe maak je van die ambitie ook daadwerkelijke actie? De sleutel ligt in meetbaarheid. Door CO₂-reductie op te nemen in selectie-, gunnings- en contractcriteria, wordt duurzaam inkopen concreet, vergelijkbaar en afdwingbaar.
Welke objectieve instrumenten kun je inzetten om CO₂-reductie meetbaar te maken?
Er is al veel instrumentarium beschikbaar om CO₂-reductie meetbaar te maken:
Dit certificeringssysteem stimuleert bedrijven om CO₂-uitstoot structureel te meten, reduceren en transparant te maken. Vooral geschikt als selectie- of gunningscriterium. Al meer dan 90 gemeenten, waterschappen, provincies, ministeries en veiligheidsregio’s zijn gecertificeerd voor de CO₂-Prestatieladder en nemen CO₂-reductie mee in aanbestedingen.
Deze Life Cycle Analysis is een methode om de totale milieu-impact van een product of project over de hele levenscyclus te berekenen, inclusief CO₂-uitstoot. LCA vormt de basis voor MKI en DuboCalc.
DucoCalc is een softwaretool om snel en eenvoudig de milieukosten (inclusief CO₂-uitstoot) van ontwerpvarianten van GWW-werken te berekenen.
de Milieu Kosten Indicator (MKI) drukt milieuschade, waaronder CO₂-uitstoot, uit in euro’s, zodat milieuprestaties van ontwerpen of inschrijvingen vergelijkbaar zijn. Gebaseerd op LCA-berekeningen.
MVI-criteriatool is een online tool om criteria voor duurzame inkoop te bepalen. Binnen de tool kun je kiezen uit 3 ambitieniveaus, inclusief CO₂-gerichte eisen.
Welke instrumenten kun je nog meer inzetten?
CO₂-routekaart: dit omvat een strategisch plan waarin een organisatie doelen, maatregelen en tijdspad voor CO₂-reductie vastlegt. De routekaart wordt gebruikt voor interne sturing en communicatie
CO₂-beprijzing: dit is een economisch instrument waarbij CO₂-uitstoot wordt omgerekend in geld, bijvoorbeeld bij aanbestedingen. CO₂-beprijzing stuurt op bewustwording en afweging van milieukosten.
Hoe kun je aan de slag?
1
Formuleer heldere, meetbare ambities en doelen
Bepaal hoeveel CO₂-reductie je wilt bereiken binnen het project of de inkoopcategorie.
Maak de ambitie SMART, bijvoorbeeld “minimaal 30% CO₂-reductie ten opzichte van referentiejaar X”. Gemeente de Fryske Marren voerde in 2023 een nulmeting uit; circulaire aspecten werden in bijna de helft van de gevallen uitgevraagd en dit aantal wordt opgehoogd naar 100% in 2030.
Koppel de doelen aan bestaand beleid, zoals klimaatstrategie of CO₂-routekaarten (zoals Provincie Utrecht), waarbij de focus ligt op activiteiten met de hoogste CO₂-uitstoot.
2
Neem CO₂-reductie op in selectie- en gunningscriteria
Vraag leveranciers hun CO₂-prestaties inzichtelijk te maken via bijvoorbeeld de CO₂-Prestatieladder of milieumanagementsystemen.
Stel geschiktheidseisen zoals een geldig CO₂-Prestatieladdercertificaat op niveau 3.
Geef in de gunning extra punten voor aantoonbaar lagere CO₂-voetafdruk. Gebruik objectieve instrumenten als de Milieukostenindicator (MKI), Life Cycle Analysis (LCA) of de MVI-criteriatool om prestaties te vergelijken en na gunning voortgang te monitoren.
3
Veranker CO₂-reductie in contractvoorwaarden en monitoring
Leg vast dat leveranciers periodiek CO₂-emissies moeten monitoren en rapporteren,conform de CO₂-Prestatieladder of MKI, en evalueer afwijkingen boven 10% binnen vier weken. Gebruik een uniform format voor rapportages zodat gegevens herleidbaar en toetsbaar zijn.
Plan vaste voortgangsmomenten en combineer CO₂-monitoring met reguliere projectbesprekingen.
Overweeg het gebruik van carbon pricing: door een (fictieve) prijs te koppelen aan CO₂-uitstoot worden de kosten inzichtelijk en ontstaat een intern prikkelmechanisme voor duurzamere keuzes.
4
evalueer en gebruik inzichten
Laat na afronding van elk project de CO₂-doelen beoordelen en verzamel deze data centraal.
Gebruik deze inzichten voor verbetering van inkoopcriteria, contractvoorwaarden, en rapportage over klimaatbeleid of routekaarten.
Randvoorwaarden voor succes
Niet elke organisatie start vanaf hetzelfde punt. Grotere organisaties beschikken vaak over een CO₂-managementsysteem, juridische expertise en data om dit integraal aan te pakken.
Kleinere gemeenten of organisaties kunnen beginnen met één pilot, gebruikmaken van bestaande tools (zoals MVI-criteriatool) en kennis delen via regionale inkoopcentra of samenwerkingsverbanden.
Belangrijk is vooral: begin waar je wél invloed hebt. Ook een kleine stap, bijvoorbeeld één aanbesteding met een CO₂-criterium of het inzichtelijk maken van de uitstoot van een productgroep, zet beweging in gang.
Meer weten?
- CO₂ beprijzing en CO₂.reductie in aanbestedingen (Klimaatverbond)
- Over klimaatbewust inkopen (PIANOo)
- Effecten van de CO₂-Prestatieladder bij gemeenten (CE Delft)
Connect met de Verschilmakers community of deel circulaire voorbeelden op het Verschilmakersplein.
Doe mee