CO₂-reductie stimuleren bij aanbestedingen – deel 1

Het potentieel van aanbestedingen voor CO₂-reductie

Nederlandse overheden kopen jaarlijks voor ruim €85 miljard aan producten, materialen en diensten in. Al die inkopen zorgen samen voor een uitstoot van 22 megaton CO₂, ongeveer 12% van de totale klimaatimpact van de Nederlandse consumptieve bestedingen. Daarmee is inkoop een enorme knop waar we aan kunnen draaien om onze klimaatdoelen te halen.

Sinds 2015 werken overheden via Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) aan het verkleinen van hun voetafdruk. En dat werpt vruchten af: in 2021 en 2022 werd dankzij MVOI naar schatting 900 miljoen kilo CO₂-equivalenten minder uitgestoten dan zonder duurzaam inkopen het geval zou zijn geweest. Ook zijn 317 kiloton grondstoffen bespaard en is 175 fte aan werkgelegenheid gecreëerd voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

We zijn goed op weg, maar nog lang niet klaar

De resultaten zijn bemoedigend, maar de potentie is veel groter. Door bij aanbestedingen actief te sturen op CO₂-reductie kunnen we een veel groter verschil maken. Maak daarvoor CO₂-reductie meetbaar in selectie- en gunningscriteria. 

Wat levert het op?

Door CO₂-reductie als vast onderdeel van aanbestedingen te beschouwen, creëren we een win-winsituatie:

• Extra versnelling van de klimaatdoelen, doordat CO₂-reductie een vast onderdeel wordt van aanbestedingen, wat direct bijdraagt aan het Klimaatakkoord en de Klimaatwet.
• Een impuls voor innovatie en verduurzaming bij het bedrijfsleven, doordat leveranciers gestimuleerd worden om hun processen te verbeteren.
• Kostenbesparing door efficiënter inkopen en het verlengen van de levensduur van producten.
• Zichtbare, meetbare en vergelijkbare prestaties, wat zorgt voor meer transparantie.

Wat vraagt dit van de organisatie?

Het stimuleren van CO₂-reductie via aanbestedingen vraagt echter ook iets van de organisatie zelf. Om duurzaamheidsdoelen meetbaar te maken, zijn de volgende elementen van belang:

• Een goed werkend CO₂-managementsysteem of de bereidheid om dit op te zetten (zoals de CO₂-Prestatieladder), zodat CO₂-reductie effectief gemanaged kan worden.
• Het vermogen om concrete reductiedoelen en maatregelen vast te stellen en te monitoren, zodat de voortgang duidelijk en meetbaar is.
• Juridische en administratieve kennis om CO₂-criteria zorgvuldig op te nemen in aanbestedingsdocumenten, zodat de eisen goed verankerd worden in het proces.
• Toegang tot betrouwbare data over CO₂-uitstoot in de keten en de levenscyclus van producten of werken, zodat de impact goed kan worden gemeten en geanalyseerd.
• Commitment en samenwerking binnen de organisatie en met leveranciers, zodat duurzaamheid gezamenlijk wordt gedragen en gerealiseerd.
   

Voor grotere organisaties (provincies, ministeries, waterschappen) is dit vaak goed te organiseren. Kleinere gemeenten of samenwerkingsverbanden kunnen beginnen op projectniveau: door één of twee pilotprojecten te selecteren, gebruik te maken van bestaande instrumenten (zoals de MVI-criteriatool of CO₂-Prestatieladder Light), en expertise te delen met buurgemeenten of via regionale inkoopcentra.

Wil je weten hoe je duurzaam aanbesteden kunt implementeren? In deel 2 van dit artikel beschrijven we instrumenten en concrete stappen om aan de slag te gaan.