.png)
Voorkomen van afval
Uit onderzoek van het World Economic Forum blijkt dat 70 procent van alle CO2-uitstoot het gevolg is van het winnen en verwerken van grondstoffen voor onze producten. Met alleen de energietransitie bereikt de wereld volgens het rapport hooguit 15 procent van wat wij in 2015 in het Parijs-akkoord hebben afgesproken. De andere 85 procent zal dus moeten komen uit de circulaire economie.
De grootste uitstoot zit hem dus in onze spullen, maar daar is niet iedereen zich van bewust. De gemiddelde consument veronderstelt nu nog dat hij gelukkiger is naarmate hij meer koopt. Maar hoe meer we kopen, hoe meer we weggooien. Terwijl in een circulair afvalsysteem juist zo weinig mogelijk afval is.
Bij het voorkomen van afval gaat het zowel over de kwaliteit van afval (dus meer en betere recycling) als de kwantiteit van afval (dus gedragsverandering door ruilen, delen, repareren, tweedehands kopen en minder of zelfs niet kopen). Voorkomen van afval is de enige manier om doelstellingen te halen en om aan strengere regelgeving te voldoen.
Hoe kan je hier als decentrale overheid invloed op uitoefenen? Hoe kan je afval voorkomen?
Repareren en tweedehands kopen toegankelijker maken
Repareren wordt laagdrempeliger door de aanbieders van deze diensten inzichtelijk te maken. Plekken waar burgers gestimuleerd worden hun spullen her te gebruiken of te repareren duiken in steeds meer gemeenten op, zoals circulaire ambachtscentra. Door een kringloopwinkel of reparatiehub te koppelen aan een milieustraat kan je onnodig weggooien van grondstoffen en materialen voorkomen. Circulaire ambachtscentra kunnen samenwerking aangaan met marktpartijen en zo een circulair verdienmodel ontwikkelen. Zo werkt de Kringloop Zwolle samen met Ducky Dons: de ingezamelde dekbedden en kussens van de kringloop krijgen bij Ducky Dons een tweede leven door het dons te verzamelen, te reinigen en er nieuwe dekbedden van te maken.
Gedragsverandering stimuleren met inwoners
Een andere rol die gemeenten kunnen oppakken in de transitie naar circulaire economie is het stimuleren van gedragsverandering bij inwoners als consumenten. Spullen die niet worden aangeschaft worden immers ook niet weggegooid. Dit begint bij goed informeren en het onder de aandacht brengen van circulaire alternatieven. Dus: minder kopen, beter kopen, kwaliteit kopen, samen kopen, gedeeld bezit, delen of ruilen. Ondanks dat er altijd mensen zullen zijn die heel blij worden van spullen is er wel een breder maatschappelijk bewustzijn aan het groeien van minder kopen en beter kopen. Het ontspullen van je huis, je spullen aanbieden aan de kringloop of op Marktplaats zetten en zelf meer tweedehands spullen kopen: het is een groeiende trend waarin we elkaar meenemen. Een consument of een burger wil namelijk niet het gevoel hebben dat hij of zij de enige is die dit doet.
De gemeente kan dit gedrag bijvoorbeeld stimuleren op wijkniveau. De gemeente Hoeksche Waard heeft in haar uitvoeringsprogramma een pilot deeleconomie opgenomen: “Inwoners betrekken bij het opzetten van een pilot om het delen van gereedschappen en andere producten te bevorderen." De gemeente gaat inwoners vragen waar en hoe zij dit het beste kunnen vormgeven. Een idee is het neerzetten van een “deelschuur” in een woonwijk. Hier kunnen inwoners hun gereedschappen neerzetten en delen.
Informeer over het positieve effect van circulaire keuzes
Door bijvoorbeeld campagnes of challenges te organiseren. Werk met een lokale influencer die vlogs maakt over repareren, de deeleconomie of zero waste. Of werk samen met inwoners die zelf actief zijn om afval te verminderen zoals, Zero Waste Groene Hart, die activiteiten, advies en inspiratie biedt op het verminderen van afval.
Afval voorkomen kan op verschillende manieren. Een paar voorbeelden per afvalstroom:
Gft
- Momenteel is buurtcomposteren in ontwikkeling: er staan inmiddels ruim 100 wormenhotels in Nederland, verspreid over meer dan 20 gemeenten. De gemeente Amersfoort heeft De Stadswormerij helpen opstarten. En Wormenhotel013 heeft de Kringlogo award van de Brabantse Milieufederatie ontvangen voor meest circulaire bewonersinitiatief.
- Samen tegen Voedselverspilling : Tijdens de Verspillingsvrije week dringen gemeenten in heel Nederland samen met inwoners voedselverspilling terug. Meedoen is makkelijk en je kan je hier aanmelden voor de Verspillingsvrije week.
- Samen tegen Voedselverspilling heeft ook een concreet stappenplan gemaakt om gemeenten te helpen in hun aanpak tegen voedselverspilling .
Textiel
- Steeds meer gemeenten stimuleren tweedehands kledingwinkels. De gemeente Amsterdam helpt inwoners met het platform Cosh! Het stimuleert inwoners hun oude textiel in te leveren bij vintage en tweedehands winkels of te laten repareren. Het platform biedt inwoners ook een locatieoverzicht van tweedehandswinkels, (kinder)kledingwinkels waar je kleding kunt huren en retailers met een duurzaam aanbod. De gemeente Amsterdam betaalt voor lokale ondernemers die duurzame kleding aanbieden de financiële contributie voor het platform.
Elektronica
- Stimuleer inwoners om hun apparaten te repareren. De gemeente Apeldoorn maakt het makkelijk en laagdrempelig voor haar inwoners om te repareren met het platform Heel Apeldoorn Repareert. De gemeente heeft de reparatieapp Repair Connects ontwikkeld. De app koppelt inwoners met een kapot apparaat aan repair café's en vrijwillige reparateurs in de stad. Ook krijg je tips hoe je zelf je apparaten kunt repareren. In een half jaar zijn er bijna 2500 apparaten gerepareerd en zitten aan het platform ruim 330 actieve reparateurs (inwoners) verbonden. Hoe dit project is opgezet lees je in dit interview met Kai Stam.
Het wordt steeds populairder om in nieuwe wooncomplexen of wijken deelfaciliteiten aan te bieden, juist ook voor elektronische apparatuur. Je kunt dan denken aan gemeenschappelijke ruimtes zoals werk- of wasruimten zodat bewoners zelf minder woonoppervlak en apparaten nodig hebben.
Luiers
De gemeente Aalten geeft ouders bij de aangifte van hun kind een waardebon voor een proefpakket herbruikbare luiers. Ouders die overstappen op de herbruikbare luier krijgen subsidie van de gemeenten. Lees er meer over in het interview met Jan ten Klooster in de editie over huishoudelijk afval.
Meer weten of leuke voorbeelden?
- In dit factsheet afvalpreventie laat de VANG aan de hand van voorbeelden van vier gemeenten zien wat je zoal kan doen aan het voorkomen van afval.
- Mission Reuse helpt beleidsmakers om herbruikbare alternatieven te stimuleren en wegwerp te ontmoedigen.
- Het webinar ‘Gemeenten sleutelrol in de transitie naar hergebruik’ ging over de rol die gemeenten spelen in het voorkomen van onnodige wegwerpverpakkingen en afval. Terugkijken kan hier
- Het platform ‘Zootje Geregeld’ richt zich op inwoners en biedt antwoorden, tips en slimmigheidjes die het makkelijker én leuker maken om afval te verminderen. De uitgangspunten zijn: 1) Minder Kopen, 2) Slimmer Kiezen, 3) Langer gebruiken en 4) Beter weggooien.
Voorbeeld doelstellingen:
★ “Vanaf 2023 hebben wij 6x per jaar een campagne die slimmer consumeren stimuleert en de bijbehorende mogelijkheden in onze regio laat zien.”★ “Vanaf 2024 zijn er kleine subsidies beschikbaar voor inwoners die inzetten op het voorkomen van afval, zoals wormenhotels op wijkniveau, inwoners die wasbare luiers willen gebruiken of die deel- en repareerfaciliteiten in de buurt willen opzetten.”
★ “In 2027 hebben wij een uitgebreide milieustraat (of een circulair ambachtscentrum) waar we een kringloopwinkel, een reparatiewerkplaats en een onderwijsinstelling met elkaar hebben verbonden om onnodig weggooien van grondstoffen en materialen te voorkomen.”
★ “Vanaf 2023 zorgen we dat we bij het renoveren van bestaande wijken of het aanbouwen van nieuwe wooncomplexen een gedeelde ruimte maken waar de gemeenschapszin versterkt door deelfaciliteiten. De ruimte kan ook gebruikt worden voor repair cafe’s.”
Goed voorbeeld
André Troost
Rolcontainers die zouden worden geshred hergebruiken door ze om te bouwen naar wormenhotel
Lees hier het interview met André >>
Algemene vragen over circulaire economie in jouw organisatie:
Wat is je verantwoordelijkheid als decentrale overheid in CE?
Hoe krijg je jouw organisatie en collega’s mee?
Hoe maak je CE meetbaar?
Hoe zorg je voor voldoende capaciteit en middelen?
Wat als de circulaire oplossing duurder wordt dan de lineaire?
Bekijk hier de antwoorden >>Deel Met Je Collega’s
Verder lezen en verdiepen
Lees in het tijdschrift De Verschilmakers zeven circulaire praktijkverhalen van baanbrekende ambtenaren bij gemeenten, provincies en waterschappen. Deze verhalen zitten bomvol concrete tips om morgen mee aan de slag te gaan.
In deze zes podcasts gaan wij met experts in gesprek over hoe Nederland er in 2030 en 2050 uit komt te zien op het gebied van bouw, landbouw, infrastructuur, bedrijven, consumenten en afval.
In de vervolgedities over Bouw komen de volgende onderwerpen aan bod:
-
Hoogwaardig verwerken
Terugwinnen grondstoffen
Bedrijfsafval
Huishoudelijk afval
Ben je nog niet aangemeld voor dit kennisnetwerk?
Meld je dan hier aan en vertel het door aan je collega’s!
Lees ook over de andere thema’s:
Een initiatief van:
In samenwerking met:
