Inkopen met het ‘’eind in zicht’’: Hergebruik, terugname of demontage in je uitvraag
Het artikel samengevat:
Impact Inkopen met het oog op hergebruik, terugname en demontage leiden tot lagere kosten, minder afval en meer innovatieve oplossingen.
Wat kun je doen? Stel circulaire eisen op in aanbestedingen zoals materialenpaspoorten, modulaire opbouw en afspraken over terugname.
Wat doen anderen? Diverse gemeenten houden al rekening met het einde van de levensduur. Zo maakte Gemeente Apeldoorn met terugwerkende kracht materialenpaspoorten van een volledige woonwijk.
Wat gebeurt er als het einde van de levensduur van een product nadert?
Wat gebeurt er met de producten en materialen die je gemeente of provincie inkoopt als de levensduur voorbij is? Als het gebouw gesloopt wordt of de weg vervangen?
In een tijd waarin grondstoffen en financiële middelen steeds schaarser worden en grote aanbestedingen op de planning staan, is het belangrijk dat overheden circulariteit integreren in hun inkoopprocessen. Dit betekent ook rekening houden met wat er gebeurt met producten en materialen aan het einde van hun levensduur. Het inkopen van producten die ontworpen zijn met “het einde” in zicht, waarbij hergebruik, terugname en demontage zijn ingebouwd, is een manier om circulariteit nog dieper te verweven in je inkoopstrategie.
Voorbeelden van circulaire eisen voor het einde van de levensduur in inkoopcontracten:
- Circulair ontwerp voor hergebruik Producten moeten makkelijk uit elkaar te halen zijn voor hergebruik of recycling. Het stadskantoor van Gemeente Venlo is gebouwd volgens de cradle to cradle-filosofie. Alle grondstoffen zijn volledig herbruikbaar zonder hun waarde te verliezen.
- Product-als-dienstmodellen Producten worden te huur, lease of leen aangeboden in plaats van verkocht. De producent of leverancier blijft dus eigenaar en is verantwoordelijk voor reparatie en onderhoud, en ook voor terugname en hergebruik na de levensduur. Producten van straatverlichting tot kantoormeubilair kunnen al via dergelijke modellen worden ingekocht.
- Materialenpaspoorten Leveranciers moeten gedetailleerde informatie leveren over de samenstelling van producten, zodat deze in de toekomst opnieuw kunnen worden gebruikt. Bij nieuwbouw weten we op deze manier bijvoorbeeld exact uit welke materialen het project is opgebouwd, zodat deze snel en efficiënt hergebruikt kunnen worden aan het eind van de levensduur. Lees in het Stappenplan Materialenpaspoort (Duurzaam Gebouwd) hoe je hiermee aan de slag kunt,
- Materialenpaspoorten maken kan ook achteraf: In de wijk Griffiersveld in Gemeente Apeldoorn zijn achteraf via geavanceerde scans materialenpaspoorten van de gehele wijk gemaakt, zodat men bij toekomstige renovaties en hergebruik beter weet wat er voorhanden is.
- Verplichte terugname Leveranciers moeten afspraken maken over het terugnemen van producten aan het einde van hun levensduur.
Beleid als versneller
Nieuwe Europese regels geven deze beweging extra kracht, omdat ze circulair ontwerp, hergebruik en transparantie steeds meer verplicht stellen.
Deze Europese wet eist dat producten ontworpen worden om hergebruikt te worden, bijvoorbeeld door de inzet van materialenpaspoorten. Voor gemeenten is het niet direct een juridische verplichting om aan deze ESPR-eisen te voldoen, maar zij zullen deze producten bij hun inkoop wel aantreffen en kunnen via hun inkoopbeleid de circulaire eisen van ESPR stimuleren en toepassen.
Bedrijven worden verplicht om te rapporteren over hun duurzaamheidsinspanningen. Gemeenten kunnen deze wetgeving gebruiken als uitgangspunt om circulair inkopen op te nemen in hun beleid en aanbestedingsprocessen. Zo kunnen zij inspelen op de toenemende vraag naar transparantie in de keten en een voorbeeldrol vervullen.
Hoe kan je aan de slag?
1
Bepaal de ambitie en scope
Stel vast welke productgroepen geschikt zijn voor circulair inkopen, zoals straatmeubilair, en stel op basis daarvan een duidelijke doelstelling op, bijvoorbeeld: “We willen dat alle meubels na gebruik worden teruggenomen voor hergebruik of recycling.”
In de uitvoeringsagenda 2023-2025 van Gemeente Amsterdam is opgenomen dat grondstoffen telkens opnieuw worden gebruikt. Hiervoor is een verwerkingsladder ontworpen, die weergeeft welke verwerkingsopties de voorkeur hebben. Onderdelen worden aan het einde van de levensduur herbestemd, materialen gerecycled en als laatste optie verbrand met energieterugwinning.
2
Werk samen met de markt en ketenpartners
Organiseer marktconsultaties om circulaire oplossingen te verkennen, zoals product-als-dienstmodellen en terugnamegaranties. Door steeds scherpere wetgeving zijn leveranciers ook meer bezig met circulariteit. Dat geeft je aanknopingspunten om als inkoper kritische vragen te stellen en samen verder te komen. Lees hier meer over in hoofdstuk 4 van het stappenplan Circulair inkopen.
3
Kies de juiste aanbestedingsprocedure
Selecteer een procedure en strategie die ruimte biedt voor innovatie en samenwerking, zoals een concurrentiegerichte dialoog, prestatiegericht inkopen of innovatiepartnerschap.
4
Meet en beoordeel circulariteit
Gebruik objectieve meetmethoden zoals DuboCalc om aanbiedingen te beoordelen op circulariteit en de mate waarin hergebruik en demontage zijn geborgd. Lees hier meer over in hoofdstuk 6 van het stappenplan Circulair inkopen.
5
Borging en contractmanagement
Denk na over contractmanagement. Leg afspraken over terugname, hergebruik en monitoring vast in het contract en zorg ervoor dat leveranciers zich aan deze afspraken houden. Lees hier meer over in hoofdstuk 8 van het stappenplan Circulair inkopen.
Andere voorbeelden:
Meer weten?
Connect met de Verschilmakers community of deel circulaire voorbeelden op het Verschilmakersplein.
Doe mee