Bedrijfsafval verminderen en circulaire bedrijfsvoering stimuleren

Bedrijven in Nederland produceren jaarlijks ruim 1 miljard kilo aan bedrijfsafval. De grootste afvalstromen zijn bouw- en sloopafval, slib en verontreinigde grond.

De vier sectoren met meeste afval zijn: de bouw (23%), metaalindustrie (10%), voedingsmiddelenindustrie (10%) en landbouw (8%). 

De meeste bedrijven letten voornamelijk op waar ze hun afval zo makkelijk en goedkoop mogelijk kwijt kunnen. Ook hier is het voorkomen van afval het meest effectief, impactvol en kostenefficiënt. Afvalpreventie bij bedrijven en industrieën zou moeten bestaan uit: circulair ontwerpen van producten, vermindering grondstoffengebruik, duurzame materiaalkeuze en een schoon productieproces. Als er uiteindelijk toch afvalstromen ontstaan, moeten die gescheiden monostromen aangeboden worden aan een gespecialiseerde verwerkers en weer hoogwaardig verwerkt worden. Naast afval voortkomend uit productieprocessen creëren bedrijfspanden ook kantoorafval. Wat we als burgers normaal vinden, doen we als werknemers en ondernemers niet of nog te weinig: afval scheiden, gft van de bedrijfskantine bijvoorbeeld. Ook daar is winst te behalen.

Hoewel gemeenten en provincies geen wettelijke plicht hebben voor bedrijfsafvalinzameling, kunnen ze overlast beperken en bijdragen aan een leefbare omgeving. Zo heeft de gemeente Nijmegen in 2024 overleg gevoerd met binnenstadsondernemers over afvalbeleid, naar aanleiding van wijzigingen in lokale regelgeving.

Bouwafval

Op bouwplaatsen blijven altijd materialen over, er wordt bijvoorbeeld een extra deur gekocht, voor als een van de deuren beschadigd tijdens de bouw. Maar ook bijvoorbeeld een kozijnenfabrikant kan net een verkeerde afmeting hebben gebruikt van zijn sponningen waardoor het raam wat hij erin moet zetten niet meer past. Het gaat hier om hoogwaardige materialen die nu vaak niet meer hergebruikt worden. Gemeenten en provincies zouden hier een rol in kunnen spelen door een plek aan te wijzen( een grondstoffenhub)  waar in de regio deze goederen heen gebracht zouden kunnen worden en opnieuw verkocht. Een keer in de zoveel tijd kan dan via 1 logistieke partij alle goederen opgehaald worden bij de aangesloten bedrijven.  In Noord-Holland is aangetoond dat dit niet alleen leidt tot minder afval, maar ook tot nieuwe verbindingen tussen bedrijven en lagere kosten voor materiaalinkoop.

Landbouwafval

Agrifood reststromen kunnen vaak nog opnieuw worden ingezet. Soms voor menselijke consumptie en ze zitten vaak vol waardevolle componenten voor bijvoorbeeld veevoer of biobased bouwmateriaal. De gemeente Dronten en de provincie Flevoland werkten samen met de Aeres Hogeschool en regionale ondernemers aan het verwaarden van reststromen. In dit filmpje een overzicht van hun projecten. Hun programma Greenup is gericht op het vinden van gezamenlijke oplossingen voor agrarische reststromen die nu nog als afval worden beschouwd. De provincie Noord Holland heeft Chaincraft gefinancierd die uit organische reststromen vetzuren haalt en daarmee organisch afval voorkomt, bekijk hier het filmpje.

Invloed via VTH

Sturen op circulaire bedrijfsvoering en dus op circulair afvalbeleid kan via vergunningen, toezicht en handhaving. Omgevingsdiensten komen bij vele bedrijven in de regio over de vloer, zij hebben zicht op wat er bij bedrijven speelt. Zij kunnen bijvoorbeeld adviseren over hoe je afvalstoffen maximaal hergebruikt. Wanneer je omgevingsdiensten in een vroeg stadium betrekt bij projecten die afval weer opnieuw willen inzetten, kunnen zij vanaf het begin meedenken hoe ondanks soms moeilijk makende wetgeving het project toch ten uitvoer kan worden gebracht. De Omgevingsdienst NL heeft in 2021 in opdracht van IPO onderzocht waar de kansen en belemmeringen liggen om te sturen op circulaire bedrijfsvoering en het stimuleren daarvan met behulp van het VTH-instrumentarium. In het ‘Onderzoek circulaire economie & VTH’ worden kansen en belemmeringen in regelgeving zichtbaar. Agrariërs die bijvoorbeeld als onderdeel van hun kringlooplandbouw opgewaardeerde mest willen transporteren mogen dat niet omdat de volgens de wet biogrondstoffen niet het eigen erf mogen verlaten. Het LAP3 en de meststoffenwetgeving zitten elkaar dus in de weg. Deze infographic vat het onderzoek samen.

Van afval naar grondstof, grondstoffen uitwisseling tussen bedrijven

Het principe klinkt logisch en aanlokkelijk maar in werkelijkheid is het vaak lastig van de grond te krijgen. Afval van bedrijf A moet namelijk op het juiste moment beschikbaar zijn in de juiste hoeveelheid en in de juiste kwaliteit voor bedrijf B. En dat is zelden het geval. Bedrijven zijn vaak huiverig om hun productieproces afhankelijk te laten worden van andermans afval. Soms kan het zelfs zo zijn dat als je afval opnieuw gaat inzetten het plotseling waarde krijgt en je een perverse prikkel creëert om meer afval te gaan produceren. Het kan zelfs in eerste instantie goedkoop lijken om afval te gebruiken. Maar op het moment dat afval waarde krijgt verandert de businesscase. Wat wel een goed kan is restwarmte of restwater het ene bedrijf bij een ander bedrijf in te zetten. De Gemeente Nieuwegein organiseert ondernemersbijeenkomsten om ideeën te delen over het benutten van reststromen.

Invloed op publieke of maatschappelijke organisaties

De invloed van decentrale overheden op publieke of maatschappelijke organisaties is vaak directer dan op het bedrijfsleven. Organisaties binnen een regio waar je kan inzetten op vermindering van bedrijfsafval:

• Sportclubs: met dit stappenplan krijgen sportclubs inzicht in de samenstelling van hun afval en werken ze aan afvalpreventie, afvalscheiding, communicatie, afspraken met leveranciers en afvalverwerkers en gedragsbeïnvloeding 
• Cultuursector: het rapport ‘Van afval naar grondstoffen in de cultuursector’ beschrijft de verschillende mogelijkheden voor deze sector om afval te voorkomen en beter te scheiden. En hoe gemeenten daarbij kunnen helpen. 
• Festivals en evenementen: via vergunningen kunnen gemeenten flink invloed uitoefenen op het afvalbeheer op festivals en evenementen. Lees hier wat er allemaal mogelijk is. 
• Scholen: Met het programma ‘Afval op School’ is afgelopen jaren binnen verschillende projecten veel kennis en ervaring opgedaan op het gebied van afvalscheiding en -preventie, gedragsverandering en educatie op scholen, van basisschool tot universiteit. Lees hier over de mogelijkheden.

Partijen waarbij bedrijven terecht kunnen

• De VANG Buitenshuis richt zich op afvalbeleid in 9 branches. In het programma werkt de VANG samen met koplopers om te laten zien wat nu al mogelijk is. Per branche staat informatie over lopende projecten, handige tools en inspirerende voorbeelden van koplopers.  / Horeca / Kantoren /  Bedrijventerreinen en meer. 
• KVK heeft een stappenplan en afvalwijzer voor bedrijven 
• Het initiatief Afval Goed Geregeld van Stichting Afvalfonds Verpakkingen en Nedvang B.V. richt zich specifiek op organisaties in Nederland die verpakkingsafval hebben dat lijkt op huishoudelijke afval. Zij kunnen zich aanmelden voor kosteloze inzameling van gescheiden plastic verpakkingen en drankenkartons (PD) en/of glas. 
• Live Life Green helpt met het in kaart brengen van bedrijfsafval.