Voedselverspilling tegengaan: van boer tot bord
Het artikel samengevat:
Impact: een sterker lokaal voedselsysteem met minder restafval en grotere koopkracht van inwoners.
Wat kun je doen? Verbind partners in de keten met elkaar en zet in op donatie en hergebruik.
Wat doen anderen? Vele gemeenten pakken voedselverspilling aan. Zo maakte Amsterdam met een convenant concrete afspraken met ketenpartners over voedselverspilling.
Verborgen kosten van verspild voedsel
Jaarlijks gaat er in Nederland zo’n 2,3 tot 2,8 miljoen ton voedsel verloren – vaak nog prima geschikt om te eten. Deze verspilling vindt plaats in de hele keten: bij boeren die reststromen niet kwijt kunnen, bij supermarkten die onverkochte producten weggooien, bij horeca die te grote porties serveert en bij inwoners die eten laten bederven. Dit leidt tot onnodige CO₂-uitstoot, in Nederland wel 6 miljard kilo CO₂-uitstoot per jaar, en onnodig gebruik van landbouwgrond, water en arbeid voor productie. Voor gemeenten betekent dit meer afvalverwerking, voor inwoners hoge voedselprijzen. Samenwerking en bewustwording zijn essentieel. Verbindt ondernemers en voedselketenpartners om goede afspraken te maken: een goed voorbeeld waar dit zichtbaar wordt, is het project ‘Nieuwe Nassen’ in Rotterdam:
De 10 deelnemende restaurants hebben samen met gemeente Rotterdam en Greendish binnen een half jaar mooie impact gerealiseerd en hun voedselverspilling flink gereduceerd:
- Hun winstmarge werd verhoogd met een gemiddelde van 2-8%.
- Hun voedselverspilling daalde gemiddeld met 50%.
- De winstmarge werd verhoogd met een gemiddelde van 2-8%.
- Er werd 77 miljoen liter water bespaard.
- Zo’n 49.000 kg CO2 werd bespaard!
Zo maak je het onderwerp tastbaar en zet je een norm die ook voor marktpartijen richtinggevend is.
Wat levert dit op?
- Kostenbesparing voor gemeenten: Minder restafval en dus lagere inzamel- en verwerkingskosten. Samen Tegen Voedselverspilling ontwikkelde in opdracht van provincie Gelderland praktische tools die gemeenten helpen duurzaamheidsdoelen te halen en kosten te besparen.
- Grotere koopkracht bij inwoners: Een gemiddeld huishouden kan jaarlijks € 140 besparen door minder verspilling. Stimuleer inwoners dus met campagnes. Zo doet Leeuwarden mee met de Verspillingsvrije week om bewustwording onder bewoners te creëren dat ze per jaar 33 kilo eten per persoon kan besparen.
- Efficiënter land- en watergebruik: Minder verspilling betekent minder druk op landbouwgrond, kunstmest en water. De regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) bundelen met Voedselwaarde hun krachten om businesscases te realiseren die bijdragen aan een hoogwaardiger gebruik van (groene) grondstoffen en het tegengaan van verspilling in de keten.
- Meer voedselzekerheid: Overschotten kunnen naar voedselbanken en sociale organisaties. Zo zorgde gemeente Ede met het project ‘’Samen voor Ede’’ voor een 1-op-1 koppeling tussen een aanbieder van voedseloverschotten (supermarkt) en een sociale maatschappelijke organisatie die de voedseloverschotten afneemt om daar eettafels van te maken. Zo wordt niet alleen voedselverspilling verminderd, maar ook eenzaamheid en armoede.
- Versterking van lokale ketens: Samenwerking tussen boeren, horeca en inwoners stimuleert de regionale economie. Een voorbeeld is De netwerkvereniging Flevofood. Dit netwerk van bedrijven werkt samen met overheden en zij stimuleren Flevolandse voedselproductie en zekerheid in de afzet.
Hoe kan je aan de slag?
1
Breng in kaart om hoeveel verspilling het gaat
Verzamel lokale data: hoeveel voedsel gaat verloren en waar in de keten? Bij de boer, horeca, supermarkt of consument? Gebruik rapportages van bedrijven (CSRD) en landelijke cijfers van Milieu Centraal. Maak ook inzichtelijk wat deze verspilling kost in euro’s en CO₂. Partijen als Wastewatchers, Orbisk, Leanpath, Winnow Solutions en Greendish kunnen helpen om verspilling bij gemeenten en bedrijven in kaart te brengen.
Regio Food valley gebruikt weeg- en camarasystemen van Orbisk om bij restaurants, catering en instellingen voedselverspilling te verminderen.
2
Verbindt ondernemers en voedselketenpartners om afspraken te maken over voedselverspilling.
Betrek boeren, supermarkten, horeca, voedselbanken en inwoners. Faciliteer bijvoorbeeld tijdelijke opslag of distributie van voedsel, of over het benutten van reststromen. Leg afspraken vast in een convenant, zoals Amsterdam deed met het Convenant Voedselverspilling. Of het Circular Food Center – initiatief van de gemeente Meierijstad, gesteund door de provincie Noord-Brabant en het Rijk – waarin 110 stakeholders samenwerken aan het verminderen van voedselverspilling en het verwaarden van reststromen. Provincie Zuid-Holland en de gemeente Rotterdam slaan de handen ineen om voedselverspilling structureel terug te dringen met het officiële partnerschap met de stichting Samen Tegen Voedselverspilling.
3
Neem je voorbeeldrol als inkoper van catering
De gemeente Utrecht zet actief in op het tegengaan van voedselverspilling binnen haar eigen catering via samenwerking met Eurest. Het bedrijfsrestaurant werkt met een nieuw weegsysteem om precies te meten hoeveel voedsel er dagelijks overblijft. Ze gebruiken zoveel mogelijk lokale producten en hun plantaardige afval wordt opgehaald. Bijvoorbeeld koffiedik, dat apart wordt ingeleverd, en gebruikt wordt om oesterzwammen op te kweken. De oesterzwammen worden verwerkt in gerechten in het bedrijfsrestaurant, wat zorgt voor een volledig circulaire keten van restafval tot voedselproduct. Lees ook over verspillingsvrij lunchen.
4
Start een pilot
Kies één productgroep, bijvoorbeeld brood, groente of zuivel en organiseer lokaal hergebruik of donatie. Rotterdam pakt met het programma Nieuwe Nassen voedselverspilling in de horeca aan en helpt voedselaanbieders om een duurzamer en gezonder aanbod in de etalage te zetten.
5
Communiceer en betrek inwoners
Zet bewustwordingscampagnes in, neem deel aan de Verschillingsvrije Week of gebruik tools van Milieu Centraal. Ook zijn er diverse apps die verspilling voorkomen. Laat scholen, buurthuizen en sportverenigingen meedoen om draagvlak te vergroten.
Gemeente Heeze-Leende strijdt tegen voedselverspilling via de campagne FoodWise. Bij de start van het schooljaar houden ze een verspillingsvrije winactie voor alle basisschoolkinderen. Ook de gemeente Haarlem en Spaarnelanden zetten zich in door de campagne ‘wat wat bewaart, die eet wat’ op te zetten.
6
Sluit je aan bij FoodClic
Probeer innovatieve methoden uit tegen voedselverspilling, deel kennis en versterk je beleid met Europese steun en voorbeelden uit de praktijk. FoodCLIC is een Europees project dat steden en regio’s helpt hun voedselsystemen toekomstbestendig te maken. Voedselverspilling is daarbij een belangrijk thema.
Meer weten?
- Stappenplan Op naar #verspillingsvrije gemeenten
- Samen tegen voedselverspilling
- Handvatten voor Voedselverspillingsvrije Gemeenten – Good food city
- 19 instrumenten om voedselverspilling tegen te gaan – CircuLaw
- Hoe erg is voedselverspilling – Natuur en milieu
- Hoeveel voedsel verspillen we – Milieu Centraal
- Voedselverspilling in Nederland – Land van ons
- Tips voor ambtenaren tegen voedselverspilling – binnenlands bestuur
Connect met de Verschilmakers community of deel circulaire voorbeelden op het Verschilmakersplein.
Doe mee